Η καλλιέργεια στο φραγκόσυκο

 

Κείμενο:
Πάνος Λαμπρόπουλος,
Γεωπόνος Γ.Π.Α. M.Sc.
panoslabros@gmail.com

 

Η φραγκοσυκιά (Opuntia ficus-indica, Cactaceae), είναι αειθαλής, πολυετής κάκτος, με δενδροειδή, πυκνή και ορθόκλαδη ανάπτυξη. Η καταγωγή του φυτού φαίνεται ότι ξεκινάει από τις περιοχές της Κεντρικής Αμερικής και πιο συγκεκριμένα από το Μεξικό. Ανήκει στην οικογένεια Cactaceae. Στο γένος Opuntia ταξινομούνται περισσότερα από 200 είδη κακτοειδών φυτών. Το όνομα Opuntia  δόθηκε στο συγκεκριμένο γένος από την αρχαία πόλη Οπούς που βρισκόταν στη Φθιώτιδα.

Είναι εύκολο φυτό, χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις και μεγάλος κόστος ανάπτυξης της καλλιέργειας. Είναι ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες και αναπτύσσεται σε όλα τα εδάφη (ακόμα και σε άγονα σημεία). Στην χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, έχουν ξεκινήσει προσπάθειες για την καλλιέργεια του φραγκόσυκου σε εμπορική κλίμακα, ενώ σε άλλες μεσογειακές χώρες όπως η Ιταλία, Τουρκία, Αλγερία και Τυνησία καλλιεργούνται εδώ και αρκετά χρόνια, κυρίως με εξαγωγικό χαρακτήρα.

Παγκοσμίως το φραγκόσυκο εξάγεται σε 25.000 τόννους. Μπορεί να αποτελέσει μια καλή εναλλακτική λύση, καθώς μπορεί να καλλιέργηθεί σε χωράφια χαμηλών δυνατοτήτων, δεν έχει μεγάλες απαιτήσεις στην ανάπτυξη της καλλιέργειας και το κόστος της καλλιέργειας της είναι χαμηλό.

Η καλλιέργεια για την Ελλάδα πρέπει να προωθείται στους νοτιότερους νομούς όπως Κρήτη, Λακωνία, Αρκαδία, Μεσσηνία, Ηλεία καθώς και στα νησιά των Κυκλάδων, Δωδεκανήσου, Σάμου και Εύβοιας. Με βάση τα πρόσφατα στοιχεία, η τιμή κιλού των καρπών κυμαίνεται από 2-5 ευρώ (αναλόγως της εποχής) με μια μέση τιμή στα 1-3 ευρώ το κιλό.

 

Μορφολογικά χαρακτηριστικά στο φραγκόσυκο

Η φραγκοσυκιά μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι και τα 5 μέτρα. Είναι φυτό πλήρως εγκλιματισμένο στις συνθήκες της Ελλάδας και χωρίς εχθρούς. Οι βλαστοί (φυλλοκλάδια) είναι πεπλατισμένοι, αρχικά πράσινου χρώματος, υδαρείς και φέρουν αγκάθια. Σε όλο το φυτό, ακόμα και στους καρπούς υπάρχουν αγκάθια (τα οποία είναι διαφοροποιημένα φύλλα).

Τα άνθη του φυτού είναι μεγάλα, κίτρινου χρώματος. Ο καρπός είναι σαρκώδης με κίτρινο ή κοκκινοκίτρινο χρώμα, με σχήμα απιοειδές, ωοειδές. Η σάρκα έχει χρώμα πορτοκαλί έως υποκίτρινο στην αρχή της και κοκκινωπό προς κοκκινόμαυρο κατά την υπερωρίμανση.

Τα φυτά καρποφορούν δύο φορές το χρόνο. Στην πρώτη καρποφορία, οι καρποί εμφανίζονται νωρίς το Μάιο και είναι ώριμοι για συγκομιδή κατά τον Αύγουστο ενώ, οι επόμενοι καρποί εμφανίζονται τον Σεπτέμβριο και συλλέγονται κατά τους μήνες Νοέμβριο – Δεκέμβριο.

 

Καλλιέργεια στο φραγκόσυκο

Είναι πολύ ανθεκτικό φυτό στις συνθήκες της χώρας μας. Μπορεί να φυτευτεί σε όλα τα χώματα ακόμα και σε άγονα εδάφη αρκεί να μην κρατάνε πολύ υγρασία. Για την καλλιέργεια του προτιμότερα είναι τα μέσης σύστασης εδάφη (αμμοπηλώδη ή πηλοαμμώδη). Ευδοκιμεί σε θερμές και ηλιόλουστες περιοχές, με ήπιους χειμώνες, στις οποίες η μέση θερμοκρασία το χειμώνα είναι υψηλότερη από 10˚C και η ελάχιστη δεν πέφτει κάτω από τους 4˚C. Δεν αντέχει πολλές μέρες σε θερμοκρασίες κάτω από 0οC. Τελευταία γίνονται προσπάθειες για δημιουργία ποικιλιών που είναι πιο ανθεκτικές στο κρύο.

Φυτεύεται σε ηλιόλουστα σημεία. Ανάλογα με τον τρόπο που γίνεται η συλλογή (χειρονακτικά ή μηχανικά) αλλά και τις απαιτήσεις της κάθε περιοχής, τα φυτά που μπορούν να φυτευτούν στο στρέμμα κυμαίνονται από 100–200, για τις ποικιλίες που καλλιεργούνται για τον καρπό τους και 200-600 για τις καλλιέργειες που προορίζονται για ζωοτροφή.

Στις καλλιέργειες που συλλέγονται με μηχανικό τρόπο προτείνονται μέχρι 200 φυτά ανά στρέμμα και με 5 μέτρα αποστάσεις φύτευσης μεταξύ των γραμμών, ενώ μέσα στην γραμμή τα φυτά θα πρέπει να απέχουν 2-3 μέτρα. Μια μέση ετήσια παραγωγή  αποδίδει περίπου  2-3 τόννοι καρπών ανά στρέμμα, ενώ σε αρδευόμενες καλλιέργειες αυτό μπορεί να φτάσει μέχρι και 4 τόννους ανά στρέμμα.

Η καλλιέργεια του φραγκόσυκου ξεκινάει να δίνει ικανοποιητική παραγωγή από το 3ο έτους, ενώ βρίσκεται σε πλήρη παραγωγή ύστερα από το 7ο έτος. Μια καλλιέργεια φραγκοσυκιάς παραμένει παραγωγική για περισσότερα από 70 χρόνια.

 

Καλλιεργητικές φροντίδες της φραγκοσυκιάς

Οι καλλιεργητικές φροντίδες για μια σωστή και ικανοποιητική παραγωγή, είναι πολύ λιγότερες σε σύγκριση με άλλες καλλιέργειες, χωρίς όμως να σημαίνει ότι και η καλλιέργεια του φραγκόσυκου δεν απαιτεί ορισμένα καλλιεργητικά μέτρα. Αρχικά, πριν την εγκατάσταση της νέας καλλιέργεια, όπως και στις άλλες καλλιέργειες, απαιτείται ισοπέδωση του εδάφους, στο χωράφι.

Ακολουθεί όργωμα και εμπλουτισμός με κοπριά ή λίπασμα (το φθινόπωρο ή χειμώνα). Η ετήσια λίπανση του φραγκόσυκου συνήθως αφορά προσθήκη οργανικής ουσίας, αζώτου, καλίου, φωσφόρου. Προσθήκη 60 kg ανά στρέμμα την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι είναι ικανοποιητική. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση οργανικών λιπασμάτων ή κόμποστ δίνει πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Το κλάδεμα γίνεται στις αρχές της άνοιξης με την αφαίρεση των άρρωστων στριμμένων φύλλων ή κακοανεπτυγμένων βλαστών με αποτέλεσμα και την αραίωση της κόμης. Άλλο ένα κλάδεμα γίνεται στο τέλος του καλοκαιριού πριν την δεύτερη άνθηση και συχνά συνδυάζεται με την πρώτη συγκομιδή του καρπού. Μια τεχνική κλαδέματος που προσφέρει καλύτερη και ποιοτικότερη καρποφορία είναι αυτή της “scozzolatura”.

Με βάση αυτή την τεχνική κατά την άνθιση της άνοιξης αφαιρούνται όλα τα άνθη. Η ενέργεια αυτή δίνει μια οψιμότερη άνθιση στις αρχές του καλοκαιριού. Εν συνεχεία τον Σεπτέμβριο – Οκτώβριο, οι καρποί που θα ωριμάσουν θα είναι μεγαλύτεροι σε μέγεθος, πιο νόστιμοι και χωρίς κουκούτσια. Η δεύτερη συλλογή των καρπών θα είναι μέσα στο χειμώνα Ιανουάριο – Φεβρουάριο. Εάν εφαρμοστεί η τεχνική αυτή τότε το πότισμα είναι αναγκαίο.

Η αφαίρεση των ζιζανιων είναι επιπλέον μια βασική εργασία που δεν θα πρέπει να αμελείται. Το ξεβοτάνισμα ξεκινάει από τις αρχές της άνοιξης και επαναλαμβάνεται όταν παρατηρηθεί αύξηση των ζιζανίων, ανάμεσα από τα φυτά.

Οι φραγκοσυκιές δεν προσβάλλονται εύκολα από εχθρούς και ασθένειες. Στις περιοχές της Κεντρικής Αμερικής υπάρχουν έντομα που προκαλούν σημαντικά προβλήματα στις καλλιέργειες και μειώνουν σημαντικά την παραγωγή. Αυτά τα έντομα όμως δεν υπάρχουν στη χώρα μας, καθιστώντας την καλλιέργεια της φραγκοσυκιάς ιδιαίτερα εύκολη, χωρίς ουσιαστικά προβλήματα και στο θέμα της φυτοπροστασίας της.

Εκεί που πρέπει να δίνεται μεγαλύτερη προσοχή είναι στο πότισμα και στην συγκράτηση του νερού στο έδαφος. Στα εδάφη που συγκρατείται υγρασία παρατηρούνται ανάπτυξη μυκήτων που προκαλούν προβλήματα και στα φυτά.

 

Δημοφιλής ποικιλίες στο φραγκόσυκο

Υπάρχουν τρεις βασικές ποικιλίες καλλιεργήσιμου φραγκόσυκου:

  • Sulfarina: κίτρινο φραγκόσυκο
  • Muscaredda: λευκό φραγκόσυκο
  • Sanguigna: κόκκινο φραγκόσυκο

Συνήθως σε μια καλλιέργεια χρησιμοποιούνται και οι τρεις ποικιλίες για να υπάρχει παραγωγή καρπών από διάφορα χρώματα. Επιπλέον, με βάση τα είδη αυτά έχουν προκύψει ποικιλίες που μπορεί να είναι πολύ πρώιμες, πρώιμες, μεσοπρώιμες, όψιμες ή πολύ όψιμες. Στην χώρα μας υπάρχουν ποικιλίες που διαφοροποιούνται με βάση το χρώμα του καρπού ή εάν προορίζεται η παραγωγή για ζωοτροφές Επιπλέον, γίνονται προσπάθεια για δημιουργία ποικιλιών που θα αντέχουν σε περιοχές με χαμηλές θερμοκρασίες.

 

Πως γίνεται ο πολλαπλασιασμός στο φραγκόσυκο

Η φραγκοσυκιά πολλαπλασιάζεται με σπόρο και με μοσχεύματα. Συνήθως όμως χρησιμοποιούνται μοσχεύματα, δηλαδή τμήματα των βλαστών (φυλλοκλάδια) που φυτεύονται απευθείας στο έδαφος. Οι βλαστοί αυτοί είναι ηλικία ενός ή δύο ετών. Τα νέα μοσχεύματα είναι έτοιμα για μεταφύτευση στο χωράφι μετά από 6 μήνες.

 

Απόδοση καλλιέργειας και συλλογή φραγκόσυκων

Η συλλογή των καρπών στην χώρα μας γίνεται συνήθως με χειρονακτικό τρόπο αφού καλύπτονται τα χέρια και τα μάτια των εργατών. Ο καθαρισμός των καρπών γίνεται είτε με τα χέρια ή με μηχανικά μέσα και η συσκευασία του γίνεται συνήθως σε μικρά πλαστικά τελαράκια, συνήθως 5-6 καρποί μαζί. Σε ψυκτικούς θαλάμους οι καρποί διατηρούνται για 2-3 μήνες, στους 6οC. Στις καλλιέργειες που προορίζονται για ζωοτροφή χρησιμοποιούνται οι καρποί αλλά κυρίως τα φυλλοκλάδια.

 

Η θρεπτική αξία για το φραγκόσυκο

Στη χώρα μας η καλλιέργεια του φραγκόσυκου γίνεται κυρίως για παραγωγή νωπού (βρώσιμου) καρπού. Οι καρποί καταναλώνονται αφού πρώτα αφαιρεθούν τα αγκάθια και αποφλοιωθούν. Επιπλέον, χρησιμοποιούνται για την παρασκευή μαρμελάδας, ποτών, χυμών και κομπόστας. Επιπλέον, οι βλαστοί και οι καρποί του φυτού χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία φαρμάκων και καλλυντικών. Ως ζωοτροφή έχει ιδιαίτερη διατροφική αξία. Επιπλέον, τα υπολείμματα της καλλιέργειας χρησιμοποιούνται και ως βιοκαύσιμα. Στο Μεξικό οι βλαστοί του φυτού κόβονται και μαγειρεύονται όπως τα φασολάκια.

 

Διαβάστε επίσης: