10 δημοφιλή υδρόβια & υδροχαρή φυτά

Οι ίριδες του νερού. Μοιάζουν με τις κοινές ίριδες, αλλά οι απαιτήσεις τους σε νερό είναι αυξημένες. Υπάρχουν πολλές που το χώμα τους πρέπει να είναι συνέχεια μέσα στο νερό, όπως είναι η Ελληνική κίτρινη Iris pseudacorus, αλλά και άλλες που ζουν στις όχθες των λιμνών και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σαν φυτά κήπου. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία χρωμάτων πέρα από το κίτρινο και όλες τις αποχρώσεις του μπλε, όπως λευκό, ροζ και κόκκινο. Χρησιμοποιούνται κυρίως σαν διακοσμητικά φυτά αλλά και στην φαρμακευτική και την αρωματοποιία.

Ο λωτός των Αιγυπτίων Nelumbo nucifera. Μοιάζει με τα κλασικά νούφαρα, αλλά τα φύλλα του στέκονται ένα μέτρο πάνω από την επιφάνεια του νερού και είναι αδιάβροχα. Τα άνθη, συνήθως λευκά με ροζ απόχρωση στις άκρες των πετάλων, με διάμετρο περίπου 20 εκατοστά, κόβουν την ανάσα. Είναι το ιερό άνθος των Βουδιστών και πολλές αναφορές στην θρησκεία τους έχουν να κάνουν με το άνθος του λωτού. Υπάρχει και το είδος Nelumbo lutea με κίτρινα άνθη και πολλές ποικιλίες που πρόεκυψαν από τα δυο είδη. Θέλουν ιδιαίτερη περιποίηση αλλά ανταμείβουν τον καλλιεργητή τους. Χρησιμοποιούνται σαν διακοσμητικό φυτό, αλλά και σαν φαγητό, αφού τα ριζώματα του είναι εδώδιμα.

Ο πάπυρος. Γνωστός από τα πολύ παλιά χρόνια, συγγενικό φυτό με τον αιγυπτιακό πάπυρο που χρησιμοποιούταν για την παραγωγή του ομώνυμου προϊόντος. Μπορεί να φτάσει σε ύψος τα δυο μέτρα. Φυτεύεται σε σκιερά αλλά και σε ηλιαζόμενα σημεία. Είναι ιδιαίτερα ανθεκτικός ακόμα και σε λίγο νερό ή και σε φτωχά εδάφη. Διατηρείται όλο το χρόνο στις περιοχές με ήπιο κλίμα και έχει την ικανότητα να απορροφά βλαβερές ουσίες από το νερό, φιλτράροντάς το. Πέρα από διακοσμητικό, χρησιμοποιείται σε βιολογικούς καθαρισμούς και σε εδάφη με κακή στράγγιση για γρήγορη απορρόφηση του νερού.

Βασιλιάς όλων το νούφαρο. Έχει πάρα πολλά είδη που ενδημούν από τροπικές έως και πολικές περιοχές. Τα περισσότερα είναι πολυετή ριζωματώδη φυτά που αγκιστρώνονται με τις ρίζες τους στον πυθμένα των λιμνών. Έχουν πολύ μεγάλη ποικιλομορφία. Το πιο μεγάλο, η Βικτόρια από τον Αμαζόνιο, έχει φύλλα σαν ταψιά, που μπορούν να φτάσουν τα δυο μέτρα σε διάμετρο και να επιπλεύσουν με το βάρος ενός μικρού παιδιού επάνω τους. Υπάρχουν μέχρι και νάνες ποικιλίες που τα άνθη και τα φύλλα τους μπορούν να είναι μόλις λίγα εκατοστά. Τα άνθη μπορεί να είναι απλά, με λίγα πέταλα αλλά και διπλά, σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων, από το λευκό έως το μπλε-μοβ. Πολλά από αυτά είναι και αρωματικά. Στην Ελλάδα έχουμε το λευκό νούφαρο (Nymphaea alba) και δυο κίτρινα (αν και δεν είναι στο ίδιο γένος με τα νούφαρα) τα Nuphar lutea και Nymphoides peltata. Είναι εύκολα στην καλλιέργειά τους και αρκεί μια προσήλια θέση και λίγα θρεπτικά συστατικά στο χώμα τους για να ανθίσουν από Απρίλιο μέχρι Νοέμβριο, με μια μικρή χειμερινή ανάπαυλα, όπου χάνουν και τα φύλλα τους. Χρησιμοποιούνται σαν διακοσμητικά φυτά, αλλά και σαν φαγητό, αφού πολλά μέρη τους χρησιμοποιούνται στη μαγειρική.

Οι τύφες η ψαθιά. Μαζί με τα νούφαρα είναι από τα πιο χαρακτηριστικά φυτά λίμνης, λόγω της ταξιανθίας τους που μοιάζει με λουκάνικο. Είναι φυλλοβόλα πολυετή ποώδη φυτά, ιδιαίτερα επεκτατικά που το ύψος τους κυμαίνεται από 40 εκατοστά (Typha minima) έως 3 μέτρα (Typha angustifolia). Στις λίμνες, χρησιμοποιούνται σε περιορισμένα δοχεία για να γίνεται πιο εύκολα ο έλεγχος τους. Είναι από τα πιο κατάλληλα φυτά για βιολογικούς καθαρισμούς και βιοπισίνες, αφού δεσμεύουν μεγάλες ποσότητες νιτρικών, φωσφορικών και άλλων αλάτων από το νερό.

Οι σκίρποι, ομάδα πολυετών ποωδών φυτών, συνήθως φυλλοβόλα, γνωστά και ως βούρλα. Έχουν λογχοειδή φύλλα που μπορούν να φτάσουν τα τρία μέτρα. Πολλές ποικιλίες έχουν λευκές ή κίτρινες περιοχές κατά μήκος ή εγκάρσια των φύλλων, κάνοντάς τα ιδιαίτερα ελκυστικά για τις λίμνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Scirpus lacustris ‘Zebrinus’, με φύλλα που θυμίζουν κεραίες αστακού, με διαγράμμιση άσπρο – πράσινο. Ένα άλλο εξίσου εντυπωσιακό είναι το Scirpus tabernaemontanii, που μπορεί να φτάσει εύκολα σε ύψος δυο μέτρων ακόμα και σε πολύ ρηχές γλάστρες των 20 εκατοστών. Τα φύλλα του, λεπτά σαν βελόνα πλεξίματος και ψηλά, δίνουν μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική στο χώρο. Χρησιμοποιούνται ως διακοσμητικά σε λίμνες, σε περιορισμένα δοχεία για να γίνεται πιο εύκολα ο έλεγχος τους. Χρησιμοποιούνται επίσης, σε βιολογικούς καθαρισμούς και βιοπισίνες, αλλά και σε αποκαταστάσεις υδροβιοτόπων, όπου ανάμεσα στις συστάδες που δημιουργούν βρίσκουν καταφύγιο τα παρυδάτια πουλιά.

Τα γιούνκους μοιάζουν με τα σκίρπους, αλλά διατηρούν όλο το χρόνο το φύλλωμα τους και φυτεύονται στις όχθες των λιμνών. Πολλά από αυτά έχουν στην άκρη τους αρκετά σκληρό τελείωμα (Juncus effuses), δημιουργώντας έναν απαραβίαστο φράκτη.  Άλλο ενδιαφέρον φυτό είναι ο Juncus effuses ‘spiralis’, του οποίου τα φύλλα δημιουργούν σπείρες. Χρησιμοποιούνται κυρίως σα διακοσμητικά φυτά.

Ο ποταμογείτονας και άλλοι οξυγονωτές, είναι φυτά που ζουν βυθισμένα κάτω από την επιφάνεια του νερού. Φωτοσυνθέτοντας, παράγουν οξυγόνο, σημαντικό μέρος του οποίου μένει μέσα στο νερό. Με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται η ποιότητα και η διαύγεια του νερού,  και περιορίζεται η κακοσμία και η ανάπτυξη αναερόβιων οργανισμών που είναι επιβλαβείς για τον άνθρωπο. Υπάρχουν πολλά είδη που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανάλογα με τη θέση (ήλιος-σκιά) και το βάθος της λίμνης. Χρησιμοποιούνται σε λίμνες βελτιώνοντας τις συνθήκες για τα ψάρια με δύο τρόπους: από τη μία προσθέτουν οξυγόνο στο νερό και από την άλλη ανταγωνίζονται σε θρεπτικά συστατικά την άλγη (φύκη που δημιουργούν προβλήματα στις λίμνες). Στις βιοπισίνες επίσης, οξυγονώνοντας το νερό μειώνουν την παρουσία βλαβερών παθογόνων.

Το μυριόφυλλο και άλλα χαμηλά παρόχθια φυτά. Είναι φυτά που αναπτύσσονται στις όχθες των λιμνών, ικανά να προσαρμόζονται στις διάφορες διακυμάνσεις της στάθμης της λίμνης. Δημιουργούν ένα στρώμα στην όχθη, καλύπτοντας έτσι κενά που δημιουργούνται από τα φυλλοβόλα υδρόβια. Παράλληλα, τμήματά τους βρίσκονται μέσα στο νερό, δημιουργώντας ένα πυκνό σύστημα από βλαστούς και ρίζες, όπου μπορεί να φιλοξενήσει και να γίνει καταφύγιο για διάφορες μορφές ζωής, όπως νεογέννητα ψαράκια και άλλα. Τα τμήματα που είναι μέσα στο νερό μπορούν να λειτουργήσουν και σαν οξυγονωτές. Χρησιμοποιούνται σε λίμνες βελτιώνοντας τις συνθήκες για τα ψάρια, προσφέροντάς τους καταφύγιο.

Η αζόλα και άλλα επιπλέοντα φυτά. Συνήθως είναι μικρά φυτά ή φτέρες του νερού, που επιπλέουν στην επιφάνειά του. Με τις πολύ λεπτές ρίζες τους αντλούν τα θρεπτικά από το νερό και αναπτύσσονται με εκθετικούς ρυθμούς, κατακλύζοντας τη λίμνη. Έχουν πά-ρα πολλές χρήσεις. Στις λίμνες τα χρησιμοποιούμε για να σκιάσουν την επιφάνεια του νερού (ιδιαίτερα στις καινούργιες) για να προσαρμοστούν καλύτερα όλοι οι οργανισμοί. Προσοχή χρειάζεται για να μην καλύψουν όλη την επιφάνεια και είναι εις βάρος άλλων οργανισμών. Αποτελούν ιδανική τροφή για τα ψάρια (Lemna minor και Wolffia arrhiza) αφού περιέχουν ως και 45 % πρωτεΐνη. Σε βιολογικούς καθαρισμούς χρησιμοποιούνται διότι απορροφούν τοξικές ουσίες και βαρέα μέταλλα (Eichornia crassipes). Σε βιολογικές καλλιέργειες χρησιμο-ποιείται η αζόλα (Azola caroliniana) για παραγωγή κομπόστ αφού απορροφά ατμοσφαιρικό άζωτο και το μετατρέπει σε πρώτης ποιότητας οικολογικό λίπασμα.

Γρύλλης Γιάννης, Γεωπόνος Αρχιτέκτων Τοπίου

GRYLLIS WATER LILIES – Φυτώριο καλλωπιστικών υδρόβιων & υδροχαρών φυτών, διακοσμητικών χόρτων, φυτών σκιάς, πολυετών ποωδών, εξωτικών φυτών και ξεοροφυτικών.
Μαραθώνας Αττικής
Τηλ.: 22940-69534 – Κιν: 6977707208
igrph@yahoo.gr – www.grylliswaterlilies.gr