Συγκαλλιέργεια λαχανικών και η σημασία της για τον βιολογικό λαχανόκηπο

 

Η συγκαλλιέργεια είναι μία τεχνική καλλιέργειας στην οποία διαφορετικά είδη φυτών καλλιεργούνται στον ίδιο χώρο. Έχει παρατηρηθεί ότι όταν κάποιες καλλιέργειες συνδυάζονται ώστε να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο ή η μία να ακολουθεί την άλλη, η τελική παραγωγή είναι μεγαλύτερη. Αυτός είναι και ο στόχος της συγκαλλιέργειας. Φυσικά δεν είναι όλα τα φυτά κατάλληλα για να συγκαλλιεργηθούν μεταξύ τους και για το λόγο αυτό υπάρχουν επιτυχημένοι και αποτυχημένοι συνδυασμοί.

Η συγκαλλιέργεια έχει διπλή σημασία για τον βιολογικό λαχανόκηπο. Συνήθως στους λαχανόκηπους καλλιεργούνται πολλά είδη λαχανικών σε περιορισμένο χώρο. Έτσι με τη συγκαλιέργεια μπορεί να γίνει ένας προγραμματισμός που θα οδηγήσει σε καλύτερη αξιοποίηση του χώρου και μεγαλύτερη παραγωγή. Επιπλέον, πολλές φορές κάποια φυτά απωθούν εχθρούς που προσβάλλουν κάποια άλλα.

Ο συνδυασμός τέτοιων καλλιεργειών αποτελεί σπουδαίο εργαλείο για το βιολογικό λαχανόκηπο, όπου η καταπολέμηση εχθρών και ασθενειών βασίζεται σε φυσικές μεθόδους.

 

απαραίτητη προϋπόθεση για μία επιτυχημένη συγκαλλιέργεια είναι ο καλλιεργητής να γνωρίζει το βιολογικό κύκλο των φυτών που θα καλλιεργήσει, τις ανάγκες τους και τον τρόπο ανάπτυξής τους. Φυσικά ο καλλιεργητής που στόχο έχει να καλύψει της δικές του ανάγκες, έχει την άνεση να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα μέσα από τον πειραματισμό στο λαχανόκηπο ή το χωράφι του. Πρόκειται για μία διαδικασία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον!

 

Συνδυασμοί που ευνοούν την παραγωγή και άλλοι που πρέπει να αποφεύγονται

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους τα φυτά μπορούν να συνεργαστούν ώστε το ένα να βοηθήσει στην καλλιέργεια του άλλου. Ένα απλό παράδειγμα είναι τα φυτά με αρκετό ύψος και ισχυρά στελέχη που είναι ανθεκτικά στον αέρα και μπορούν να λειτουργήσουν σαν ανεμοφράκτες, προστατεύοντας τα φυτά που καλλιεργούνται στην υπήνεμη μεριά τους. Ένα τέτοιο φυτό είναι το καλαμπόκι.

Επιπλέον κάτω από ψηλά λαχανικά μπορούν να προστατευτούν άλλα με χαμηλότερο ύψος που χρειάζονται προστασία από τον ήλιο όπως το κουνουπίδι, η ρόκα, το σπανάκι και ο μαϊντανός. Πολλές φορές η συνεργασία των φυτών δεν έχει να κάνει με τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και τις απαιτήσεις τους, αλλά με διάφορες ουσίες που εκκρίνουν οι ρίζες τους και ενισχύουν την ανάπτυξη άλλων φυτών.

Φυσικά έχει παρατηρηθεί και το αντίθετο φαινόμενο, όπου οι ουσίες που εκκρίνονται από τις ρίζες κάποιου φυτού, εμποδίζουν την ανάπτυξη ενός άλλου. Στους συνδυασμούς που πρέπει να αποφεύγονται κατατάσσονται και τα λαχανικά που προσβάλλονται από τους ίδιους εχθρούς και είναι ευαίσθητα στις ίδιες ασθένειες.

 

Σε περιοχές με ισχυρούς ανέμους, οι μπάμιες μπορούν να προστατέψουν λαχανικά που χρειάζονται προστασία από τον αέρα όπως οι πιπεριές.

 

Επιτυχημένοι συνδυασμοί λαχανικών για συγκαλλιέργεια:

  • Αγγούρι με: αρακά, μαρούλι, λάχανο, φασόλι
  • Αγκινάρα με: αρακά, κρεμμύδι, μαρούλι, πράσο
  • Αρακάς με: καρότο, λάχανο, μαρούλι, σέλινο, πατάτα
  • Καρότο με: αρακά, μαρούλι,πράσο, σπανάκι, τομάτα
  • Κολοκυθάκι με: κρεμμύδι, μαρούλι, φασολάκι
  • Κουνουπίδι με: μαρούλι, σέλινο, σπανάκι, τομάτα
  • Κρεμμύδι με: καρότο, λάχανο, μελιτζάνα, πιπεριά, τομάτα
  • Λάχανο με: κρεμμύδι, μαρούλι, σέλινο, σπανάκι
  • Μαρούλι με: αγκινάρα, καρότο, κρεμμύδι, σέλινο, τομάτα
  • Μελιτζάνα: λάχανο, μαρούλι
  • Πατάτα με: αρακά, κρεμμύδι, λάχανο, σέλινο, φασόλια
  • Πιπεριά με: κολοκύθι, κρεμμύδι, σέλινο, φράουλα
  • Τομάτα με: καρότο, κρεμμύδι, μαρούλι, σπανάκι, φασολάκι
  • Φασόλι με: λάχανο, μαρούλι, τομάτα, παντζάρι

 

Συνδυασμοί που πρέπει να αποφεύγονται:

  • Αγγούρι με: πατάτα, τομάτα
  • Αρακάς με: κρεμμύδι, μαϊντανό, σκόρδο
  • Κουνουπίδι με: κρεμμύδι, πατάτες, σκόρδο
  • Πατάτα με: αγγούρι, κολοκύθι, τομάτα
  • Τομάτα με: αγγούρι, άνηθο, αρακά, καλαμπόκι, πατάτα
  • Φασόλι με: αρακά, κρεμμύδι, σκόρδο

 

Συγκαλλιέργεια λαχανικών και ανταγωνισμός:

Ο στόχος της συγκαλλιέργειας είναι η ταυτόχρονη καλλιέργεια διαφορετικών ειδών και η αύξηση της παραγωγής. Σε ένα τέτοιο σύστημα καλλιέργειας είναι αρκετά πιθανό τα διάφορα φυτικά είδη να ανταγωνίζονται μεταξύ τους σε νερό, θρεπτικά συστατικά ακόμα και ήλιο. Για να μειωθεί το φαινόμενο του ανταγωνισμού πρέπει να ληφθούν μία σειρά από μέτρα:

  • Ο εμπλουτισμός του εδάφους με αρκετή οργανική ουσία (από κομπόστ ή κοπριά) είναι απαραίτητος στην έναρξη κάθε καλλιεργητικής περιόδου.
  • Η άρδευση πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και με την ποσότητα που χρειάζεται κάθε λαχανικό που καλλιεργείται.
  • Η σωστή επιλογή των φυτών που θα καλλιεργούνται ταυτόχρονα είναι επίσης σημαντική. Λαχανικά που αναπτύσσουν τις ρίζες τους σε διαφορετικά βάθη, θα αξιοποιούν καλύτερα τα θρεπτικά του εδάφους, χωρίς να ανταγωνίζονται μεταξύ τους.
  • Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η θέση των φυτών. Έτσι τα ψηλά φυτά δεν μπορούν να φυτευτούν στην περιφέρεια του λαχανόκηπου γιατί θα σκιάσουν αυτά με το μικρότερο ύψος και δεν θα τα αφήσουν να αναπτυχθούν σωστά. Εκτός αν η σκίαση είναι επιθυμητή, γιατί στο εσωτερικό του λαχανόκηπου καλλιεργούνται λαχανικά που φυτεύονται σε ημισκιερές θέσεις.

 

Συγκαλλιέργεια λαχανικών και προστασία από επιζήμια έντομα

Πολύ συχνά τα έντομα που προσβάλλουν τα φυτά του λαχανόκηπου δεν πλησιάζουν κάποια άλλα φυτά και κυρίως αρωματικά! Έτσι η συγκαλλιέργεια λαχανικών με φυτά που ουσιαστικά απωθούν τα επιζήμια, αποτελεί μία μορφή οικολογικής φυτοπροστασίας. Έχει αποδειχθεί ότι το σκόρδο απωθεί τις αφίδες, τους ρυγχίτες και τον τετράνυχο.

Το σκουλήκι του λάχανου, που προσβάλει επίσης το μπρόκολο και το κουνουπίδι, καθώς και η μύγα του καρότου δεν πλησιάζουν το δεντρολίβανο. Η μέντα μπορεί να προστατέψει το λάχανο από τη λευκή κάμπια και το φασόλι μπορεί να προστατεύσει την πατάτα και την πιπεριά από το δορυφόρο της πατάτας.

 

Μελιτζάνα και βασιλικός. Η μελιτζάνα είναι από τα λαχανικά που χρειάζονται αρκετό πότισμα. Αρκετό πότισμα, μάλιστα περισσότερο και από τη μελιτζάνα, χρειάζεται και ο βασιλικός. Στο λαχανόκηπο ο βασιλικός φυτεύεται δίπλα στις μελιτζάνες και όταν τα φύλλα του αρχίζουν να γέρνουν προς τα κάτω, σημάδι πως πρέπει να ποτιστεί, είναι ο καταλληλότερη στιγμή για να ποτιστούν και οι μελιτζάνες. Αυτό είχε παρατηρηθεί από τους παραγωγούς εδώ και χρόνια και πίστευαν ότι η μελιτζάνα παίρνει πιο γλυκιά γεύση όταν καλλιεργείται μαζί με βασιλικό.

 

Αρωματικά και ανθοφόρα φυτά στο λαχανόκηπο. Τα εποχιακά φυτά με έντονο άρωμα και λουλούδια με έντονο χρώμα, προσελκύουν τις μέλισσες. Έτσι η συγκαλλιέργειά τους με τα λαχανικά είναι ιδιαίτερα επιθυμητή αφού στα περισσότερα λαχανικά (όπως η τομάτα) οι μέλισσες ενισχύουν τη γονιμοποίηση.

 

Μέθοδοι συγκαλλιέργειας λαχανικών

Ουσιαστικά υπάρχουν δύο τρόποι συγκαλλιέργειας. Ο πρώτος είναι η ταυτόχρονη ή ενδιάμεση καλλιέργεια, όπου δύο ή περισσότερα είδη καλλιεργούνται την ίδια περίοδο στον ίδιο χώρο. Ο δεύτερος είναι η εναλλασσόμενη καλλιέργεια, όπου δύο ή περισσότερες καλλιέργειες διαδέχονται η μία την άλλη σε έναν κύκλο παραγωγής.

 

Ταυτόχρονη ή ενδιάμεση καλλιέργεια λαχανικών.

Σε αυτή τη μέθοδος ο καλλιεργητής πρέπει να εκμεταλλευτεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το βιολογικό κύκλο των διαφορετικών ειδών, τις διαφορετικές ανάγκες που έχουν και τη διαφορά στην ανάπτυξη της ρίζας αλλά και του υπέργειου μέρους. Έτσι όταν η βασική καλλιέργεια είναι ένα λαχανικό με μεγάλη ανάπτυξη, που αργεί να δώσει καρπούς, μπορεί να γίνει συνδυασμός της με ένα λαχανικό που αναπτύσσεται πιο γρήγορα, είναι μικρότερο σε μέγεθος αλλά αντέχει και στη σκίαση.

Για παράδειγμα, όταν η βασική καλλιέργεια είναι η τομάτα ή το λάχανο (που έχουν μεγάλη αλλά όχι γρήγορη ανάπτυξη και φυτεύονται σε μεγάλες αποστάσεις το ένα από το άλλο), μπορεί να συνδυαστεί με μαρούλι ή σπανάκι (που αναπτύσσονται πιο γρήγορα, έχουν πιο επιφανειακές ρίζες και αντέχουν στη σκίαση από πιο ψηλά φυτά).

Τα λαχανικά με μεγάλη ανάπτυξη, χρειάζονται και μεγαλύτερες αποστάσεις μεταξύ τους προκειμένου να αναπτυχθούν σωστά. Σε αυτό το κενό (μέχρι να μεγαλώσουν τα φυτά της κύριας καλλιέργειας και να το αξιοποιήσουν) μπορούν να αναπτυχθούν λαχανικά μικρότερης ανάπτυξης που θα έχουν συγκομιστεί μέχρι να μεγαλώσει η κύρια καλλιέργεια.

 

Εναλλασσόμενη καλλιέργεια λαχανικών.

Σε αυτή τη μέθοδο ο καλλιεργητής εκμεταλλεύεται τις διαφορετικές ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά που έχουν οι διάφορες καλλιέργειες. Πρόκειται για έναν κύκλο καλλιεργειών όπου ο στόχος είναι η νέα καλλιέργεια να φυτεύεται στο λαχανόκηπο, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, μετά τη συγκομιδή της προηγούμενης. Αρχικά προετοιμάζεται το έδαφος και εμπλουτίζεται με τα θρεπτικά συστατικά της κοπριάς ή του κόμποστ (όπως συνήθως στην αρχή κάθε καλλιεργητικής περιόδου).

Η πρώτη καλλιέργεια του κύκλου αποτελείται από ένα ή περισσότερα είδη λαχανικών με μεγάλες απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά όπως για παράδειγμα τομάτα, μελιτζάνα, κουνουπίδι, λάχανο, αγκινάρα. Αφού τα πρώτα αυτά λαχανικά δώσουν την παραγωγή τους και τελειώσει η καλλιέργειά τους, φυτεύονται λαχανικά με μικρότερες απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά, όπως παντζάρι, καρότο, κρεμμύδι, φράουλα.

Η τελευταία καλλιέργεια του κύκλου αποτελείται από ψυχανθή όπως ο αρακάς, τα φασόλια, τα ρεβίθια και οι φακές, που βελτιώνουν το έδαφος και το εμπλουτίζουν με άζωτο.