Σταυρανθή: προετοιμασία λαχανόκηπου για καλλιέργεια

Το κουνουπίδι (Brassica oleracea var. botrytis), το μπρόκολο (Brassica oleracea var. italic), το λάχανο (Brassica oleracea var. capitata) και το λαχανάκι Βρυξελλών (Brassica oleracea var. genifer), είναι χειμερινά λαχανικά που ανήκουν στο ίδιο είδος (Brassica oleracea) της οικογένειας των Σταυρανθών (Cruciferae ή Brassicaceae).

Το κουνουπίδι και το μπρόκολο κατάγονται από περιοχές της νοτιοανατολικής Ευρώπης ενώ το λάχανο υπήρχε και σε πιο βόρειες περιοχές της Ευρώπης. Στην Ελλάδα αυτοφύονται αρκετά είδη, συγγενικά του λάχανου, που κοινώς ονομάζονται λαχανίδες.

Το λαχανάκι Βρυξελών κατάγεται από τις Κάτω χώρες (Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ολλανδία) και έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές στις Βρυξέλλες από τον 16ο αιώνα και μετά. Σαν καλλιέργεια έγινε γνωστή τον 19ο αιώνα.

Στο κουνουπίδι και το μπρόκολο το βρώσιμο τμήμα είναι το πραγματικά μεγάλο λουλούδι τους, ενώ στο λάχανο και το λαχανάκι Βρυξελλών είναι η «κεφαλή», το σημείο δηλαδή από όπου αναπτύσσονται τα φύλλα. Είναι λαχανικά με μεγάλη διατροφική αξία. Αποτελούν βασικές πηγές αμινοξέων και μεταλλικών στοιχείων όπως ασβέστιο, σίδηρο, κάλιο, νάτριο και μαγνήσιο.

Έχουν μικρή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, περιέχουν βιταμίνες Α και C και αποτελούν καλή πηγή φυτικών ινών. Επιπλέον, περιέχουν σημαντικές ποσότητες ινδολο-3-καρβινόλης, ουσία που συντελεί στην επιδιόρθωση του DNA των κυττάρων και εμποδίζει την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Ιδιαίτερα το μπρόκολο και το κουνουπίδι έχουν συνδεθεί με τη μείωση της πρόκλησης επιθετικού καρκίνου του προστάτη.

Το βράσιμο μειώνει την περιεκτικότητα των αντικαρκινικών ουσιών που περιέχουν αυτά τα λαχανικά, ενώ το μαγείρεμα στον ατμό φαίνεται ότι δεν την επηρεάζει σημαντικά.

Στην Αρχαία Ελλάδα, ο Θεόφραστος αναφέρεται στο λάχανο με το όνομα «κράμβη», ενώ το κουνουπίδι ήταν γνωστό ως «λευκοκράμβη». Επιπλέον, ο χυμός του λάχανου χρησιμοποιούταν ως αντίδοτο για τα δηλητηριώδη μανιτάρια.

Το μπρόκολο ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής τροφή στην Ιταλία από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στις Η.Π.Α. διαδόθηκε από τους Ιταλούς μετανάστες και άρχισε να καταναλώνεται ευρέως από το 1920 και μετά.

Προετοιμασία λαχανόκηπου

Τα σταυρανθή λαχανικά, έχουν δυνατό και βαθύ ριζικό σύστημα και χρειάζονται βαθιά εδάφη για να μπορέσουν να αναπτυχθούν και να δώσουν παραγωγή καλής ποιότητας. Είναι από τα λαχανικά που προσαρμόζονται στα περισσότερα εδάφη αρκεί να έχουν πολύ οργανική ουσία, αρκετή υγρασία αλλά και καλή αποστράγγιση.

Η αποστράγγιση είναι πολύ σημαντικός παράγοντας καθώς το κουνουπίδι, το μπρόκολο και το λάχανο, είναι λαχανικά που χρειάζονται αρκετή εδαφική υγρασία, όμως υποφέρουν όταν το έδαφος κατακρατεί μεγάλες ποσότητες νερού.

Ιδιαίτερα το μπρόκολο δεν αναπτύσσεται καθόλου καλά σε εδάφη που συγκρατούν υπερβολικά ποσοστά υγρασίας και λασπώνουν. Ο εμπλουτισμός του εδάφους με οργανική ουσία (κόμποστ ή κοπριά) πριν από την εγκατάσταση των λαχανικών στο λαχανόκηπο είναι απαραίτητος.

Η διαδικασία αυτή πρέπει να γίνεται τουλάχιστον ένα μήνα πριν τη φύτευση των λαχανικών, ώστε η οργανική ουσία να μπορεί να αφομοιωθεί από το φυτά. Για κάθε m2 του λαχανόκηπου προστίθενται 3-4 Κ κόμποστ ή καλά χωνεμένης κοπριάς όταν πρόκειται να καλλιεργηθούν κουνουπίδι και μπρόκολο και 2-3 Κ όταν πρόκειται να καλλιεργηθεί λάχανο ή λαχανάκι Βρυξελλών. Ακολουθεί όργωμα ή σκάλισμα στα 35-40 cm, ώστε να ενσωματωθεί η οργανική ουσία στο έδαφος.

Τα αμμώδη και τα αμμοπηλώδη εδάφη, αποστραγγίζουν καλύτερα από τα πιο βαριά πηλώδη εδάφη. Επιπλέον αφού συγκρατούν λιγότερο νερό ζεσταίνονται και γρηγορότερα με αποτέλεσμα τα λαχανικά να αναπτύσσονται πιο γρήγορα και η παραγωγή να πρωιμίζει. Από την άλλη τα εδάφη με περισσότερη οργανική ουσία (πιο σκούρο χρώμα) δίνουν μεγαλύτερη παραγωγή και με καλύτερη ποιότητα.

Το λαχανάκι Βρυξελλών μπορεί να καλλιεργηθεί και σε ασβεστώδη εδάφη.

Κατάλληλη θέση φύτευσης

Κατά την προετοιμασία του λαχανόκηπου πρέπει να αποφασιστεί και η θέση του κάθε λαχανικού. Το κουνουπίδι καλλιεργείται σε ημισκιερά μέρη. Στις ζεστές περιοχές της νότιας Ελλάδας μπορεί να καλλιεργηθεί και στη σκιά με την προϋπόθεση ότι το σημείο αερίζεται και ανανεώνει τον αέρα του. Το μπρόκολο προτιμά ηλιόλουστες ή ημισκιερές θέσεις.

Το λάχανο και το λαχανάκι Βρυξελλών αναπτύσσονται καλά στα ηλιόλουστα σημεία. Για το λάχανο είναι ένας απαραίτητος ο καλός αερισμός ένας θέσης που αναπτύσσεται Το λαχανάκι Βρυξελών, παρά το μεγάλο ένας ύψος, που συνήθως ξεπερνά το 1m, δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προστασία από τον αέρα.

Εργασίες πριν από την εγκατάσταση κουνουπιδιού, μπρόκολου, λάχανου

Ο λαχανόκηπος καθαρίζεται από ζιζάνια, υπολείμματα προηγούμενων καλλιεργειών και σκληρά υλικά όπως πέτρες και ξύλα.
Τα σταυρανθή λαχανικά επωφελούνται από υπολείμματα παλιών καλλιεργειών. Έτσι αν στο λαχανόκηπο υπήρχε προηγούμενη καλλιέργεια χωρίς προσβολές από ασθένειες, τα υπολείμματα μπορούν, αντί να καταστραφούν, να ενσωματωθούν στο χώμα.
Αν γίνεται για πρώτη φορά εγκατάσταση λαχανόκηπου , το έδαφος ισοπεδώνεται και οργώνεται ή σκαλίζεται σε αρκετό βάθος (30-40 cm), ώστε να βελτιωθεί ο αερισμός και να «αφρατέψει» το χώμα.
1-2 μήνες την εγκατάσταση ένας καλλιέργειας ενσωματώνονται στο έδαφος κόμποστ ή καλά χωνεμένη κοπριά, με φρεζάρισμα ή σκάλισμα
Λίγο πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας ακολουθεί ένα ελαφρύ τσουγκράνισμα για να μείνει το χώμα ισοπεδωμένο και χωρίς σβόλους.

Ποικιλίες σταυρανθών

Οι ποικιλίες των σταυρανθών λαχανικών κατατάσσονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

Πρώιμες ή θερινές ποικιλίες: Οι πρώιμες ποικιλίες του κουνουπιδιού σπέρνονται την άνοιξη και συγκομίζονται το φθινόπωρο, του μπρόκολου σπέρνονται αρχές άνοιξης και συγκομίζονται αρχές καλοκαιριού και του λάχανου σπέρνονται τέλος άνοιξης με αρχές καλοκαιριού και συγκομίζονται τέλος φθινοπώρου και χειμώνα.
Μεσοπρώιμες ποικιλίες: η σπορά γίνεται στο τέλος της άνοιξης με αρχές καλοκαιριού και η συγκομιδή ξεκινάει από το τέλος καλοκαιριού και συνεχίζεται το φθινόπωρο.
Όψιμες ή χειμερινές ποικιλίες: Οι όψιμες ποικιλίες του κουνουπιδιού και του μπρόκολου σπέρνονται στο τέλος του καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου και του λάχανου αρχές φθινοπώρου και χειμώνα και η συγκομιδή γίνεται την άνοιξη.

Μία άλλη κατηγοριοποίηση των ποικιλιών είναι ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των λαχανικών όπως το χρώμα των κεφαλών (στο κουνουπίδι οι κεφαλές έχουν αποχρώσεις του άσπρου και του κρεμ, στο μπρόκολο του πράσινου, του μπλε ακόμα και του σκούρου βυσσινί και στο λάχανο του πράσινου, του λευκού, του κόκκινου και του ιώδους), η ομοιομορφία, η συνεκτικότητα, το βάρος, το μέγεθος και το σχήμα των κεφαλών (στο μπρόκολο μπορεί να είναι στρογγυλό ή θολωτό και στο λάχανο σφαιρικό ή πεπλατυσμένο), ο χρόνος που διατηρούνται τα λαχανικά στο χωράφι και η ανθεκτικότητά τους σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως η θερμοκρασία και η υγρασία.

Ειδικά οι ποικιλίες του μπρόκολου μπορούν να χωριστούν σε δύο τύπους τις μονοκέφαλες, που δημιουργούν μία συμπαγή ταξιανθία όπως και το κουνουπίδι, και σε εκείνες που δημιουργούν μία κεντρική και πολλές δευτερεύουσες ταξιανθίες στην άκρη των μίσχων.

Στο λαχανάκι Βρυξελλών υπάρχουν νάνες ποικιλίες που φτάνουν σε ύψος μέχρι 60 cm και ψιλότερες με ύψος από 60 έως 100 cm.

Διαβάστε επίσης: