Μύθοι για την ελιά

Οι περισσότεροι μεσογειακοί λαοί από πολύ νωρίς είχαν αντιληφθεί την αξία της ελιάς. Εκμεταλλεύονταν τους καρπούς και το λάδι εκτός από τη διατροφή σε πολλές δραστηριότητες, ενώ η ελιά και τα προϊόντα της ήταν ιδιαίτερα σημαντικά για το εμπόριο και την οικονομία. Έτσι στην ελληνική παράδοση από την αρχαιότητα η ελιά ήταν δέντρο ιερό και είχε συνδεθεί με διάφορους μύθους.

Μύθοι για την ελιά από την ελληνική μυθολογία

Ελιά, το δέντρο της Αθηνάς:

Είναι ίσως ο πιο γνωστός μύθος για την ελιά! Όταν ο Κέκροπας, γιος της Γης και του Ουρανού, ίδρυσε την πόλη που αργότερα ονομάστηκε Αθήνα δύο θεοί, η Αθηνά και ο Ποσειδώνας, διεκδίκησαν την προστασία της.

Πρώτος ο Ποσειδώνας έφερε σαν δώρο στην πόλη το νερό χτυπώντας με την τρίαινά του τον βράχο της Ακρόπολης (σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή του μύθου ο Ποσειδώνας έφερε σαν δώρο ένα πολεμικό άλογο από τον αφρό της θάλασσας).

Στην συνέχεια η θεά Αθηνά χτύπησε τον βράχο με το δόρυ της και φύτρωσε μια ελιά. Από τους δύο θεούς κανείς δεν υποχωρούσε και έτσι για την προστασία της πόλης κλήθηκαν να αποφασίσουν οι υπόλοιποι θεοί του Ολύμπου.

Η Αθηνά κατάφερε να συγκεντρώσει τις περισσότερες ψήφους και τελικά πήρε την προστασία της πόλης που ονομάστηκε Αθήνα και είχε σύμβολό της την Ελιά! Μάλιστα τα δέντρα αυτά που προήλθαν από την ελιά της Αθηνάς ήταν δέντρα ιερά και τα προστάτευε ο Δίας ή αλλιώς «Μόριος Ζευς».

Και πάλι όμως ο μύθος έχει άλλη μία ενδιαφέρουσα εκδοχή σύμφωνα με την οποία την απόφαση για την προστασία δεν την πήραν οι θεοί του Ολύμπου αλλά οι ίδιοι οι πολίτες. Σε αυτή την ψηφοφορία, σύμφωνα με το μύθο, όλοι οι άντρες ψήφισαν τον Ποσειδώνα και όλες οι γυναίκες την Αθηνά.

Οι γυναίκες όμως ήταν μία περισσότερες από τους άντρες και έτσι η προστασία της πόλης πέρασε στην Αθηνά. Στη συνέχεια ο ίδιος μύθος λέει πως ο Ποσειδώνας θύμωσε από την απόφαση και πλημμύρισε την Αττική. Έτσι για τον ηρεμήσουν οι Αθηναίοι έχτισαν τον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο ενώ απαγόρευσαν από τις γυναίκες να ψηφίζουν και να συμμετέχουν στις συνελεύσεις.

 

Το ρόπαλο του Ηρακλή

Ο Ηρακλής σύμφωνα με τη μυθολογία είχε πάντα μαζί του ένα ρόπαλο που το είχε φτιάξει από μία ελιά που είχε βρει στον Σαρωνικό κόλπο. Κάποτε, σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Ηρακλής επισκέφτηκε την Τροιζήνα και ακούμπησε το ρόπαλό του πάνω στο άγαλμα του Ερμή που υπήρχε εκεί. Τότε το ρόπαλο βλάστησε, έβγαλε ρίζες και έτσι αναγεννήθηκε και έμεινε εκεί σαν αγριελιά.

 

Γιατί στεφανώνουμε τους ολυμπιονίκες με στεφάνι ελιάς;

Ένας συνονόματος του ημίθεου Ηρακλή, ο Ιδαίος Ηρακλής μαζί με τα άλλα τέσσερα αδέρφια του (οι πέντε Δάκτυλοι που άλλοτε ήταν θεοί και άλλοτε δαίμονες) πήγαν από την Κρήτη από όπου κατάγονταν στην Ολυμπία. Εκεί σύμφωνα με τη μυθολογία οργάνωσε τους πρώτους αγώνες δρόμου και στεφάνωσε τον νικητή με κλαδί αγριελιάς προς τιμή του Δία. Επίσης όρισε την διεξαγωγή των αγώνων κάθε πέντε χρόνια, όσοι ήταν και οι Ιδαίοι Δάκτυλοι.

Σύμφωνα με τον Παυσανία το στεφάνι της ελιάς καθιερώθηκε από τους 6ους Ολυμπιακούς Αγώνες και μετά, όταν αντικατέστησε το μήλο που έπαιρναν οι αθλητές ως έπαθλο. Την καθιέρωση του κότινου έκανε ο τότε βασιλιάς της Ηλείας Ίφιτος, μετά από χρησμό που πήρε από το μαντείο των Δελφών.

 

Μύθοι του Αισώπου με πρωταγωνίστρια την ελιά

Ο Αίσωπος είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούσε τα χαρακτηριστικά των ζώων και των φυτών για να περιγράψει ανθρώπινες καταστάσεις. Έτσι στους μύθους του η ελιά εμφανίζεται σαν δυνατό δέντρο που δεν χάνει τη δύναμη και την ομορφιά της αλλά και σαν σοφή και σεμνή.

Η ελιά και η συκιά

Μια ελιά κορόιδευε τη συκιά που βρισκόταν δίπλα της και της έλεγε: «Καημένη, τα φύλλα σου έρχονται και φεύγουν ανάλογα με τις εποχές! Δεν βλέπεις εμένα που ανθίζω και έχω φύλλα όλα το χρόνο;». Ήρθε όμως δύσκολος χειμώνας και το χιόνι σκέπασε την ελιά. Τα φύλλα και τα κλαδιά της ελιάς έγειραν από το βάρος ενώ τελικά η ελιά κάηκε από τον πάγο. Η συκιά όμως άντεξε τον δύσκολο χειμώνα καθώς δεν είχε το φύλλα και χιόνι γλιστρούσε στα γυμνά κλαδιά της και έπεφτε κάτω.

Η ελιά και η καλαμιά

Η ελιά και το καλάμι μάλωναν για το ποιο είναι πιο δυνατό και ανθεκτικό και η ελιά έλεγε στο καλάμι ότι εκείνη στέκει πάντα γερή και αγέρωχη ενώ το καλάμι λυγίζει και σκύβει στον άνεμο. Κάποια μέρα ο αέρας φύσηξε τόσο δυνατά που όσο δυνατά και να στεκόταν η ελιά δεν μπορούσε να αντισταθεί και τελικά ο κορμός της έσπασε. Αντίθετα το καλάμι που μπορούσε να λυγίσει, άντεξε τον δυνατό άνεμο.

 

Τα δέντρα και η ελιά

Τα δέντρα πρότεινα στην ελιά να γίνει βασιλιά τους κι εκείνη απάντησε: «Να αφήσω τους παχουλούς μου καρπούς που είναι τόσο πολύτιμοι για τους θεούς και τους ανθρώπους και να πάω να εξουσιάζω τα δέντρα; Ευχαριστώ αλλά δεν μπορώ!».

Στη συνέχεια πρότειναν στη συκιά αλλά και αυτή αρνήθηκε: «Να αφήσω τον ωραίο μου καρπό και τη γλυκύτητα μου για να εξουσιάζω τα δέντρα; Ευχαριστώ αλλά δεν μπορώ!». Στο τέλος πήγαν στο ράμνο και του πρότειναν να γίνει αυτός βασιλιάς.

Τότε ο ράμνος είπε: «Αν θέλετε να γίνω βασιλιάς των δέντρων, ελάτε όλα μαζί, υποκλιθείτε και μπείτε υπό τη σκέπη μου. Αλλιώς ας ξεπεταχτεί φωτιά από το βάτο κι ας κάψει ως και τους κέδρους του Λιβάνου».

Μύθοι για την ελιά από τη χριστιανική παράδοση

Φυσικά η ελιά έχει τη δική της θέση και στη χριστιανική παράδοση. Ιδιαίτερη θέση έχει και το λάδι της ελιάς αφού μόνο με αυτό ανάβουν τα καντήλια στις εκκλησίες. Με ελαιόλαδο αλείφεται το μωρό στο μυστήριο της βάπτισης, ενώ δεν λείπει και από τα ευχέλαια.

Ο Νώε και η ελιά

Η χρήση της ελιάς ως σύμβολο ειρήνης διατηρείται και στη θρησκευτική παράδοση. Ο Νόε μετά τον κατακλυσμό στέλνει ένα περιστέρι έξω από την κιβωτό προκειμένου να καταλάβει αν είναι ασφαλές να αναζητήσουν στεριά και να βγουν από την κιβωτό. Το περιστέρι επιστρέφει έχοντας στο ράμφος του ένα κλαδί ελιάς, σημάδι πως τα νερά έχουν υποχωρήσει.

 

Ο Χριστός ευλόγησε την ελιά

Σύμφωνα με μια θρησκευτική εκδοχή, ο Χριστός λίγο πριν τη σύλληψη και τη σταύρωση, βρήκε προσωρινό καταφύγιο κάτω από μία ελιά προκειμένου να ξεκουραστεί για λίγο. Η ελιά ένοιωσε τον πόνο του και έγειρε τα κλαδιά της μέχρι τη γη και τον έκρυψε από τους διώκτες του. Στη συνέχεια ο Χριστός ευλόγησε το δέντρο δίνοντάς του την ευχή του.

Μία άλλη εκδοχή λέει πως ο Χριστός έκλαψε κάτω από τη ελιά από τη λύπη και την αδικία που ένοιωθε. Έτσι οι ρίζες του δέντρου ποτίστηκαν από τα δάκρυα του Χριστού και έτσι η ελιά πάντα θα παράγει το ευλογημένο λάδι.

 

Ελιά και συμβολισμός

Ανά τους αιώνες η ελιά έχει αποτελέσει και εξακολουθεί να αποτελεί σύμβολο για την ειρήνη, τη συμφιλίωση, τη σοφία αλλά και τη νίκη. Η ελιά έχει επίσης συνδεθεί με την ηθική αλλά και το φως. Το γεγονός ότι είναι ένα αιωνόβιο δέντρο με ζωηρή βλάστηση και αντοχή σε δύσκολες συνθήκες έχει κάνει την ελιά να συμβολίζει την αιωνιότητα, την αντοχή και την αναγέννηση.

 

Διαβάστε επίσης: