Βόλτα στον Εθνικό Κήπο

της Σταυρούλας Κατσογιάννη, Γεωπόνου, Αρχιτέκτων Τοπίου, www.urbanpoint.gr

 

Ο Εθνικός μας κήπος είναι μοναδικός  στο είδος του, με πλούσιους συμπαγής φυτικούς όγκους, με σκιερά, ελικοειδή μονοπάτια, χωρίς μεγάλα ανοίγματα, με πολλά σημεία έκπληξης.  Όταν το 1837 η  Βασ. Αμαλία έφτασε στην Αθήνα, βρήκε τον τόπο αυτό απογυμνωμένο, χωρίς ίχνος βλάστησης, παρόλο που στην αρχαιότητα η περιοχή φημιζόταν για τους δεντρόκηπους και τα άλση της. Επιθυμία της ήταν να δημιουργήσει ένα κήπο εξωτικό, με πολύ σκιά, με φυτά από όλο τον κόσμο. Η αρχική του έκταση ήταν μόλις τριάντα  στρέμματα,  έπειτα από πολλές σταδιακές απαλλοτριώσεις έλαβε το σημερινό του μέγεθος  το 1852 ( 158 στρέμματα).

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Εκείνη την εποχή τίποτα δεν ήταν εύκολο, δεν υπήρχε τεχνογνωσία για ένα τέτοιο έργο, ούτε υπήρχαν τεχνικά μέσα για την μεταφορά, τη  φύτευση, την επιχωμάτωση και τη διαμόρφωση του ανάγλυφου, το διαθέσιμο νερό για άρδευση δεν ήταν πάντα δεδομένο αλλά ούτε και το επιθυμητό φυτικό υλικό. Εκτός από τις εισαγωγές  και τις δωρεές φυτών από το εξωτερικό, η εύρεση ιθαγενών ειδών δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Στην Ελλάδα υπήρχαν μόνο δύο οργανωμένοι χώροι, το  Δημόσιο δεντροκομείο, στο κτήμα Χασεκή (σημερινή Γεωπονική σχολή) και το φυτώριο του γεωπόνου Ορφανίδη που λειτουργούσε απέναντι από την Αγγλική εκκλησία στη Βασ. Αμαλίας.

Φυτά κατέφθαναν από διάφορα μέρη του κόσμου, ο βασιλιάς της Αιγύπτου δώρισε φοίνικες,  (Phoenix dactylifera), τη γνωστή χουρμαδιά, η βασίλισσα της Ισπανίας τριανταφυλλιές από τη Γρανάδα, η αυτοκράτειρα της Βραζιλίας, 75 δέντρα και θάμνους που μετεφέρθησαν σε χρόνο ρεκόρ για την εποχή, μέσα σε δύο μήνες. Ο πρίγκιπας της Ορλεάνης δώρισε στο κήπο της Αμαλίας μια Ιτιά κλαίουσα που είχε φυτρώσει δίπλα στο τάφο του Ναπολέοντα, ο Δήμος Σπάρτης χάρισε   300 μοσχεύματα λεμονιάς, πορτοκαλιάς και άλλων οπωροφόρων.

Στις μέρες μας κατεγράφησαν 520 είδη φυτών, από τα οποία τα 102 θεωρούνται γηγενή.

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Πολλά φυτά από αυτά που εισήχθησαν τότε εγκλιματίστηκαν και χρησιμοποιούνται ευρέως στη σύγχρονη ελληνική κηποτεχνία, μερικά παραδείγματα είναι ο Ευκάλυπτος, η Ψευτοπιπερια, η Καζουαρίνα, η Ποινσέτια, ο Χειμώνανθος, η Αγγελική, η Ερυθρίνια, ο Στεφανότης, η γλυσίνια, η Μαντεβίλλα κ.α.

Παρόλο που η αρχική  διαμόρφωσή του κήπου αποτελούσε δυτικό πρότυπο,  μέσα στο πέρασμα του χρόνου κατάφερε να έρθει πιο κοντά στο ελληνικό τοπίο. Ο κήπος κατασκευάστηκε σε τρεις χωρικές και χρονικές φάσεις και χωρίς να ακολουθείται  κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο, γεγονός που δεν είναι εμφανές, γιατί παρουσιάζει εικόνα συγκροτημένου κήπου που τον χαρακτηρίζει η ενότητα. Είναι προφανές ότι αυτά τα  175 χρόνια που πέρασαν από την μέρα που φυτεύτηκε το πρώτο δέντρο σε αυτό το κήπο πολλά έχουν αλλάξει  μέσα αλλά και έξω από αυτόν. Και πρώτα από όλα  το φυτικό του  βασίλειο που υπέφερε από ξηρασίες, ζεστά καλοκαίρια, ανέμους, παγωμένους χειμώνες. Αν σκεφτούμε ότι η πλειοψηφία των φυτών εισήχθησαν και δεν ήταν γηγενή, γίνεται αντιληπτό ότι κάποια από αυτά τα είδη δεν κατάφεραν να εγκλιματιστούν, ενώ άλλα κυριάρχησαν και η εξάπλωσή τους έλαβε τη μορφή ανεπιθύμητων ζιζανίων.

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Οι πρώτες αλλαγές κρίθηκαν αναγκαίες το 1923 όταν από ιδιωτικός κήπος χαρακτηρίστηκε δημόσιος και θα έπρεπε να υποστεί βελτιώσεις,  αλλά και μετά την κατοχή έγιναν εργασίες αποκατάστασής του, γιατί ο κήπος είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές.   Όλα τα χρόνια της ζωής του βρέθηκαν άνθρωποι να τον αγαπήσουν και να φροντίσουν για τη βιωσιμότητά του, μέσα σε αυτούς πολλοί εργάτες, κηπουροί, γεωπόνοι που δούλεψαν εκεί με πιο γνωστούς τον  διευθυντή  Ν. Ταμβάκη, τον Η. Παπαθεοδώρου, Ι. Κοντόπουλο.

Ας περιπλανηθούμε όμως στα σκιερά μονοπάτια του να τον γνωρίσουμε καλύτερα:

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Εθνικός κήπος, Αθήνα

Ο Εθνικός μας κήπος έχει χαρακτηριστεί ιστορικός τόπος και αποτελεί μνημείο όχι μόνο φυσικής αλλά και πολιτιστικής κληρονομιάς, τα διακοσμητικά στοιχεία που περιλαμβάνει, τα δομικά υλικά, ο φυτικός του πλούτος, οι συνθέσεις του, τα υδάτινα στοιχεία, αποτελούν σημάδια πολιτισμού, τεχνικής, παράδοσης, καλλιτεχνικής δημιουργίας, με λίγα λόγια αντανακλούν την ιστορία μας. Οποιαδήποτε παρέμβαση μέσα σε αυτόν δε θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να αλλοιώνει τον ισχυρό χαρακτήρα που διαθέτει, αλλά να στοχεύει στην βιώσιμότητά του και την ιστορική του ανάδειξη.

 

Για περισσότερες πληροφορίες:

KATSOGIANNI STAVROULA
Αgriculturist – Landscape Architect
Gioni 6, Athens, 11742
tel. 2109233864
mob. 6932-251253
st.katsogianni@urbanpoint.gr΄
www.urbanpoint.gr

 

Η Σταυρούλα Κατσογιάννη,  μεγάλωσε μέσα στους πορτοκαλεώνες της Καλαμάτας και τους ελαιώνες της Μεσσηνίας, τοπίο που αγάπησε από μικρή ηλικία και την  ώθησε να σπουδάσει γεωπόνος και  να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην αρχιτεκτονική τοπίου.

Εργάστηκε επί σειρά ετών,  με αντικείμενο τις κατασκευές περιβάλλοντος χώρου οικιών, και επαγγελματικών χώρων αλλά και την παροχή υπηρεσιών φυτοπροστασίας.  Από το 1999 διατηρεί  γραφείο, στην Αθήνα, με αντικείμενο την μελέτη και το σχεδιασμό εξωτερικών χώρων, καθώς και την διαχείριση του αστικού πρασίνου. Διδάσκει αρχιτεκτονική τοπίου, σχεδιάζει και εφαρμόζει εκπαιδευτικά προγράμματα, αγαπά να ξεναγεί και να γνωρίζει στους ανθρώπους τους κήπους και τα πάρκα της Αθήνας. Είναι υποψήφια διδάκτωρ του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, στο τμήμα της Αρχιτεκτονικής τοπίου, εταίρος των Γεωπόνων του Κόσμου, μέλος του ΓΕΩΤΕΕ (Γεωτεχνικό επιμελητήριο Ελλάδος), μέλος της ΠΕΕΓΕΠ (Πανελλήνιας ένωσης Γεωτεχνικών και Επιχειρήσεων Πρασίνου) και μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης.

Συμμετέχει, μελετά, αρθρογραφεί, ταξιδεύει, ξεναγεί, εκπαιδεύει, ενημερώνεται, με στόχο να προσφέρει όσο μπορεί στην αναβάθμιση του τοπίου που μας περιβάλλει. Οι κήποι της χαρακτηρίζονται από  απλότητα, φυσική ομορφιά, εντοπιότητα, διακρίνονται για τις μυρωδιές τους, τις υφές  τα χρώματά τους, τη χρηστικότητά τους.

Όνειρό της είναι μια Πράσινη πόλη – με ζωντανούς ανθρώπους που συμμετέχουν, που ονειρεύονται, που αγαπάνε – ένα τόπο που η φύση, το δομικό υλικό και ο άνθρωπος συναντιούνται ισότιμα, θεωρεί ότι η πράσινη πόλη είναι μονόδρομος, είναι η πόλη του μέλλοντος, που βάζει άλλες προτεραιότητες και έχει διαφορετική προσέγγιση για τη ζωή μέσα σε αυτή.