Παιδότοποι σε ξενοδοχεία και χώρους εστίασης

Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία ως Παιδική χαρά ορίζεται ο οριοθετημένος δημοτικός/κοινοτικός υπαίθριος χώρος που προορίζεται για ψυχαγωγία νηπίων και παιδιών μέχρι δεκατεσσάρων ετών, χωρίς την επίβλεψη προσωπικού. Οι ιδιωτικοί χώροι που προορίζονται για την ψυχαγωγία των παιδιών σε ξενοδοχεία και χώρους εστίασης αποτελούν παιδότοπους. Ως παιδότοπος ορίζεται ο οριοθετημένος μη κοινόχρηστος χώρος στον οποίο παρέχεται αποκλειστικά ψυχαγωγία, σε νήπια και παιδιά, μέχρι δέκα ετών, παρουσία συνοδών, υπό την επίβλεψη προσωπικού. Ως παιδότοπος νοείται, επίσης, κάθε οριοθετημένος μη κοινόχρηστος χώρος στον οποίο παρέχεται ανάλογη ψυχαγωγία σε παιδιά της αυτής ηλικίας, ο οποίος βρίσκεται σε χώρους όπου αναπτύσσεται διαφορετική δραστηριότητα, όπως καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, ξενοδοχεία, πλοία, ινστιτούτα αισθητικής, γυμναστήρια κλπ.

Καταλληλότητα του χώρου για την εγκατάσταση παιδότοπου

Το σημείο που θα επιλεγεί για την εγκατάσταση του παιδότοπου, ακόμα κι αν αυτός βρίσκεται σε ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα ή στον υπαίθριο χώρο ενός εστιατορίου, αναψυκτηρίου κ.λ.π. είναι ιδιαίτερα σημαντικό, τόσο για την ασφάλεια των παιδιών όσο και την ευχάριστη παραμονή τους στο χώρο. Το έδαφος του παιδότοπου δεν πρέπει να έχει μεγάλες και απότομες κλίσεις, και να έχει προβλεφθεί σύστημα απορροής των υδάτων. Επιπλέον ο χώρος του παιδότοπου δεν πρέπει να έχει ευθεία πρόσβαση σε δρόμους με μεγάλη κυκλοφορία. Αν γειτνιάζει με μεγάλους δρόμους θα πρέπει, με την κατάλληλη φύτευση, να αποφεύγεται και η οπτική-ακουστική επαφή με αυτούς. Τέλος ο παιδότοπος δεν πρέπει να είναι κοντά σε χώρους με αυξημένο θόρυβο, ούτε σε χώρους φόρτωσης-εκφόρτωση επικίνδυνων υλικών.

Προδιαγραφές του χώρου για την εγκατάσταση υπαίθριου παιδότοπου

Πρωταρχικός στόχος, τόσο κατά το σχεδιασμό και την κατασκευή όσο και κατά τη λειτουργία του παιδότοπου, είναι η ασφάλεια των παιδιών. Τα παιδιά πρέπει να έχουν ασφαλή πρόσβαση αλλά και ασφαλή παραμονή σε αυτό τον χώρο. Για το λόγο αυτό υπάρχει μία σειρά από προϋποθέσεις που πρέπει να έχει ο παιδότοπος και που φυσικά αφορούν και τους παιδότοπους των χώρων με διαφορετική δραστηριότητα, όπως καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος και ξενοδοχεία:

Περίφραξη: είναι αναγκαία για την ασφαλή παραμονή των παιδιών στον παιδότοπο. Το είδος της περίφραξης επιλέγεται προσεκτικά ώστε να μην αποτελεί παράγοντα κινδύνου (π.χ. μυτερά κάγκελα σε ύψος που θα μπορούσε να χτυπήσει κάποιο παιδί, ή κάγκελα σε αποστάσεις ικανές για να εγκλωβιστεί μέρος του σώματος του παιδιού). Επίσης το είδος της περίφραξης πρέπει να επιλέγεται προσεκτικά ώστε να μη λειτουργεί απωθητικά στους χρήστες του παιδότοπου. Οι παιδότοποι που βρίσκονται σε χώρους με άλλη δραστηριότητα, πρέπει να είναι σαφώς διαχωρισμένοι από τους υπόλοιπους χώρους.
Φωτισμός: Ο σωστός φωτισμός είναι αναγκαίος όχι μόνο στο εσωτερικό του παιδότοπου αλλά και στη διαδρομή προς αυτόν.
Βρύση με πόσιμο νερό: Ο παιδότοπος είναι χώρος έντονης δραστηριότητας για τα παιδιά και μία βρύση όπου θα μπορούν να ξεδιψάσουν είναι απαραίτητη.
Τουαλέτες: Οι παιδότοποι που βρίσκονται σε καταστήματα ή ξενοδοχεία, συνήθως δεν έχουν δικές τους τουαλέτες, πρέπει όμως η πρόσβαση στις κοντινότερες τουαλέτες να είναι άμεση και εύκολη.
Καθίσματα για τους συνοδούς: Τις περισσότερες φορές οι συνοδοί μένουν αρκετή ώρα στον παιδότοπο και πρέπει να υπάρχει ένας χώρος που να μπορούν να κάθονται και να παρακολουθούν τα παιδιά χωρίς να τα εμποδίζουν στο παιχνίδι τους.
Πυρασφάλεια: Τα μέσα πυρασφάλειας είναι υποχρεωτικά στους κλειστούς παιδότοπους αλλά εξίσου αναγκαία είναι και στους υπαίθριους.

Εξοπλισμός-Επιλογή παιχνιδιών

Η καταλληλότητα των παιχνιδιών και των υλικών κατασκευής τους ελέγχεται με βάση τα πρότυπα του ΕΛΟΤ. Οι διάφορες παιχνιδοκατασκευές έχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές για την ηλικία των παιδιών που μπορούν να τις χρησιμοποιούν, για την ελεύθερη επιφάνεια που πρέπει να υπάρχει γύρω τους (επιφάνεια πτώσης) και για τη συντήρηση τους. Από τους παιδότοπους δεν θα πρέπει να αποκλείονται τα παιδιά με αναπηρίες, κινητικές δυσκολίες και προβλήματα όρασης και θα πρέπει να επιλέγεται ειδικός εξοπλισμός που θα καλύπτει και τις δικές τους ανάγκες. Εκτός από όλα αυτά πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψη ο ελεύθερος χώρος που απαιτείται ανάμεσα από τις παιχνιδοκατασκευές. Για τις επιφάνειες πτώσεις επιλέγονται ειδικά αντικραδασμικά δάπεδα, ενώ απαγορεύεται η χρήση σκληρών και άκαμπτων υλικών όπως πέτρα, άσφαλτος, τούβλα, ξύλο.

Στοιχεία για το σχεδιασμό
Υπάρχουν διάφορα μοντέλα που μπορεί να ακολουθήσει ο σχεδιαστής προκειμένου να διαμορφώσει έναν παιδότοπο. Τα περισσότερα από αυτά χωρίζουν νοητά τον παιδότοπο σε τρεις επιμέρους περιοχές:

Την περιοχή με τις παιχνιδοκατασκευές όπου τα παιδιά μπορούν να αναρριχώνται σε δίχτυα ή επιφάνειες, να κάνουν τσουλίθρα, να ισορροπούν, να αιωρούνται, να ταλαντεύονται, να κάνουν άλματα. Σε αυτή την περιοχή ο εξοπλισμός θα πρέπει να είναι ανάλογος του χώρου, υπολογίζοντας την απόσταση ανάμεσα στις παιχνιδοκατασκευές και την ελεύθερη επιφάνεια που απαιτεί η κάθε μία. Σε αυτή την περιοχή τα παιδιά αναπτύσσουν την κοινωνικότητά τους με τους συνομήλικούς τους, με τους οποίους συνεργάζονται για να χειριστούν τον εξοπλισμό.

Μία περιοχή χωρίς παιχνιδοκατασκευές, ελεύθερη για παιχνίδι, όπου ο στόχος είναι τα παιδιά αυθόρμητα να αναπτύξουν μεταξύ τους δραστηριότητες. Συνήθως αυτή η περιοχή προσφέρεται για παιχνίδι με μπάλα, πατίνια κ.λ.π.

Την περιοχή των συνοδών που πρακτικά και ανάλογα με την έκταση του παιδότοπου μπορεί να είναι και περισσότερα από ένα σημεία.

Πέρα από αυτές τις περιοχές, ένας παιδότοπος μπορεί να έχει ένα χώρο για δημιουργικό παιχνίδι με φυσικά υλικά όπως κορμούς δέντρων, ομαλούς βράχους, νερό ή ένα χώρο με διαμορφωμένες επιφάνειες για skateboard ή BMX ή ακόμα ένα μικρό αμφιθέατρο. Άλλα μοντέλα χωρίζουν τον παιδότοπο σε ζώνες δράσης (active play zones) και παθητικές ή ανακάλυψης(passive “discovery” play zones). Τελικά όσες δραστηριότητες κι αν περιλαμβάνει ένας παιδότοπος, υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές που οδηγούν σε έναν επιτυχημένο σχεδιασμό:

Πρόβλεψη του κινδύνου. Κατά το σχεδιασμό απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία επικίνδυνων σημείων που μπορεί να προκαλέσουν εγκλωβισμό του παιδιού ή σημείου του σώματος και πτώση. Επικίνδυνα σημεία που πιθανών υπάρχουν στο χώρο, όπως κάποια κολώνα ή απότομη κλίση του εδάφους, πρέπει να απομονώνονται με την κατάλληλη φύτευση ή τη χρήση αντικειμένων που εμποδίζουν την πρόσβαση στα παιδιά.
Σκληρές επιφάνειες. Πρέπει να αποφεύγονται και να χρησιμοποιούνται μόνο σε όσους διαδρόμους είναι απαραίτητο ή σε σημεία που προορίζονται για παιχνίδια με ρόδες.
Περίφραξη. Ο παιδότοπος είναι χώρος κοινωνικοποίησης των παιδιών και όχι απομόνωσης. Από την άλλη μεριά η περίφραξη είναι απαραίτητη για την ασφαλή παραμονή των παιδιών στο χώρο. Για το λόγο αυτό πρέπει να επιλέγεται προσεκτικά ώστε να μην δίνει την αίσθηση του εγκλεισμού. Η επιλογή φυσικών υλικών όπως το ξύλο θα κάνει το χώρο πιο ζεστό και φιλόξενο. Επιπλέον, η εναλλαγή του υλικού της περίφραξης με φυτικούς ελεύθερους φράχτες θα δημιουργούσε πιο φυσικό τοπίο.
Παιδιά με ειδικές ανάγκες. Δεν θα πρέπει να αποκλείονται από τον παιδότοπο παιδιά με ειδικές ανάγκες, προβλήματα κίνησης ή όρασης. Έτσι κατά το σχεδιασμό θα πρέπει να προβλεφτούν ράμπες, ειδική πλακόστρωση για παιδιά με προβλήματα όρασης και ο απαραίτητος εξοπλισμός.
Προστασία από τον ήλιο. Είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς, ιδιαίτερα στις συνθήκες της χώρας μας, τη σημασία που έχει η προστασία από τον ήλιο το καλοκαίρι και τα ζεστά μεσημέρια. Εξίσου όμως σημαντική είναι και η παρουσία του ήλιου το χειμώνα, το φθινόπωρα και στις αρχές της άνοιξης. Με σωστή επιλογή και την κατάλληλη αναλογία αειθαλών και φυλλοβόλων δέντρων, ο ήλιος θα ζεσταίνει τον παιδότοπο το χειμώνα και δεν θα είναι ενοχλητικός το καλοκαίρι. Επιπλέον οι εναλλαγές της σκιάς με το φως αποτελούν ένα φυσικό οπτικό ερέθισμα. Η σκιά είναι εξίσου σημαντική και για την περιοχή των συνοδών.
Κίνηση μέσα στον παιδότοπο. Η κίνηση των παιδιών στο χώρο πρέπει να είναι ασφαλής αλλά σε καμία περίπτωση μονότονη. Τα παιδιά έχουν ανάγκη μέσα από το παιχνίδι να ανακαλύψουν νέα πράγματα ή σημεία και να νοιώσουν έκπληξη. Ο σχεδιασμός μονοπατιών με καμπύλες, η επιλογή εδαφοκαλλυπτικών υλικών με διαφορετικά χρώματα καθώς και η εναλλαγή της φύτευσης μπορούν να κάνουν ενδιαφέρουσα την κίνηση μέσα στον παιδότοπο. Επίσης η κίνηση των παιδιών πρέπει να είναι ομαλή, χωρίς απότομες στροφές και επικίνδυνα εμπόδια.
Πρόκληση και σωματική δραστηριότητα. Ο παιδότοπος με τον κατάλληλο σχεδιασμό και εξοπλισμό, πρέπει να παρέχει στα παιδιά την πρόκληση να δοκιμάσουν τα όρια των ικανοτήτων τους στην ταχύτητα, τα άλματα, το κατρακύλισμα, την αναρρίχηση, την ισορροπία. Έτσι θα αναπτύξουν τη σωματική τους δραστηριότητα και θα απελευθερώσουν τα συναισθήματά τους.
Διέγερση των αισθήσεων. Στόχος ενός καλοσχεδιασμένου παιδότοπου είναι να διεγείρει όσο γίνεται περισσότερες αισθήσεις των παιδιών. Η φύτευση αρωματικών φυτών με διάφορες μυρωδιές θα διεγείρει τη όσφρηση. Πολύχρωμες κατασκευές και φυτά με χρώμα θα διεγείρουν την όραση, ενώ η ένταξη στο χώρο παιχνιδιών με ήχους και μουσική θα διεγείρουν την ακοή.
Αλληλεπίδραση με τη φύση. Έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά επωφελούνται από την επαφή με τη φύση και με φυσικά αντικείμενα. Έτσι στον παιδότοπο θα πρέπει να επιδιώκεται όπου είναι δυνατό η χρήση φυσικών στοιχείων όπως οι κορμοί δέντρων ή μία περιοχή με άμμο ακόμα και με νερό.

Φύτευση στους παιδότοπους

Στους παιδότοπους το σύνηθες είναι η βλάστηση να περιορίζεται στα δέντρα σκίασης και στους θάμνους που ίσως έχουν χρησιμοποιηθεί ως περίφραξη. Φυσικά ο λειτουργικός ρόλος των δέντρων και των φρακτών είναι ιδιαίτερα σημαντικός, ωστόσο σε ένα καλοσχεδιασμένο παιδότοπο το φυτικό υλικό πρέπει να συμμετέχει στο παιχνίδι και την ανάγκη των παιδιών για εξερεύνηση και επαφή με τη φύση. Επιπλέον η φύτευση του παιδότοπου είναι ένας τρόπος να αντιλαμβάνονται τα παιδιά την αλλαγή των εποχών.

Κριτήρια επιλογής φυτών:

Χρώμα: Τα χρώματα και ιδιαίτερα τα έντονα, προσελκύουν την προσοχή των παιδιών. Φυτά με χρωματιστά άνθη ή φύλλα θα προκαλέσουν τα παιδιά να τα πλησιάσουν, να τα αγγίξουν, να τα μυρίσουν. Για να γίνει το χρώμα περισσότερο αντιληπτό, φυτά με παρόμοιο χρώμα τοποθετούνται μαζί ώστε να αποτελέσουν μία ομάδα. Οι χρωματικές αντιθέσεις είναι επίσης ένα οπτικό ερέθισμα που δεν αφήνει αδιάφορα τα παιδιά και επιπλέον δίνει στον παιδότοπο πιο χαρούμενο και έντονο ύφος.
Υφή: Παρόμοια με το χρώμα λειτουργεί και η υφή των φυτών. Μέσα από τις φυτεύσεις με διαφορετική υφή, τα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν και το πέρασμα από μία περιοχή σε μία άλλη.
Δομή: Αξιοποιώντας τη δομή των φυτών, μπορούν να δημιουργηθούν στον παιδότοπο «φυτικές κατασκευές» για παιχνίδι όπως λαβύρινθοι, τούνελ, φράκτες. Ακόμα μπορούν να δημιουργηθούν «φυτικά διακοσμητικά» ή γλυπτά με θάμνους κατάλληλους για δημιουργία σχημάτων.
Άρωμα: Όπως έχει είδη αναφερθεί, τα αρωματικά φυτά είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στην ανάπτυξη της όσφρησης των παιδιών.
Κίνηση με τον αέρα: Ο ήχος που δημιουργούν τα διάφορα φυλλώματα με τον αέρα αποτελεί ενδιαφέρον ακουστικό ερέθισμα για τα παιδιά.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Φυγά με ιδιαίτερες ανθοταξίες, φύλλα και καρπούς ενισχύουν την παρατηρητικότητα των παιδιών και πολλές φορές γίνονται αφορμή για παιχνίδι.
Αγκάθια ή μυτερές άκρες: Φυσικά σε ένα παιδότοπο δεν πρέπει να υπάρχουν φυτά με αγκάθια ή μυτερά φύλλα, τα οποία είναι εύκολο να τραυματίσουν τα παιδιά.
Τοξικοί καρποί: Τα μικρά παιδιά έχουν την τάση να θέλουν να γευτούν ότι αγγίζουν. Έτσι από τον παιδότοπο πρέπει να λείπουν φυτά με τοξικούς καρπούς. Καλό θα είναι γενικά να μην επιλέγονται θάμνοι και χαμηλά δέντρα με μικρούς και στρογγυλούς καρπούς, οι οποίοι μπορεί να προκαλέσουν πνιγμό στα παιδιά.

Επιπλέον:

Τα αγρωστώδη καθώς και πολλά αρωματικά φυτά και θάμνοι, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να οριοθετηθούν οι διάφοροι χώροι του παιδότοπου.

Ο λαβύρινθος είναι από τα αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών. Τα φυτά πλαισίων όπως το πυξάρι, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για μία τέτοια κατασκευή.

Οι χλοοτάπητες είναι ιδανικοί για ελεύθερο παιχνίδι σε επίπεδο χώρο ή σε περιοχή με διαμορφωμένες ήπιες κλίσεις, αρκεί να έχει γίνει επιλογή των κατάλληλων ειδών που αντέχουν στην καταπόνηση.

Κείμενο: Έφη Νυδριώτη,
Γεωπόνος ΓΠΑ, M.Sc.
GREEN CONCEPT – efinyd@yahoo.gr
έργα πρασίνου – σχεδιασμός & κατασκευή κήπων