Καρυδιά (Juglans regia, Juglandaceae)

Έντονο είναι το ενδιαφέρον πολλών αναγνωστών μας για τα καρποφόρα δέντρα.  Για αυτό δημοσιεύουμε ένα μικρό αφιέρωμα στην Καρυδιά. Για την εγκατάσταση της καρυδιάς, χρειάζεται αρκετά μεγάλος χώρος στον κήπο αν και νέες ποικιλίες έχουν περιορίσει αρκετά τις διαστάσεις της. Προσφέρει δροσιά και μεγάλη σκίαση το καλοκαίρι και οι νόστιμοι καρποί της και η ομορφιά της βλάστησης της, εντυπωσιάζει. Αποτελεί επίσης μια από τις πιο δυναμικές και εν εξελίξει καλλιέργειες στην Ελλάδα!

Γνωριμία με το φυτό καρυδιά (Juglans regia, Juglandaceae)

Η καρυδιά – Juglans regia της οικογένειας Juglandaceae – είναι ένα από τα πλέον διαδεδομένα καλλιεργούμενα δένδρα σε ολόκληρο τον πλανήτη, αλλά και στην Ελλάδα σε μικρότερο βαθμό. Η ευρέως καλλιεργούμενη καρυδιά είναι γνωστή για τον καρπό της, ο οποίος έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπη και σε αρκετές βιταμίνες. Όμως στο ίδιο γένος ανήκουν και τα είδη J. hindsii και J. nigra, τα οποία χρησιμοποιούνται για παραγωγή ξυλείας και ως υποκείμενα για την J. regia. Στην ίδια οικογένεια με την καρυδιά ανήκει και το γνωστό κυρίως ως ξηρός καρπός «πεκάν».

Η καρυδιά είναι ένα από τα μακροβιότερα και υψηλότερα δένδρα, με όμορφο φύλλωμα σκούρου πράσινου χρώματος και ευθύ κορμό. Έχει βαθύ ριζικό σύστημα, το οποίο αναπτύσσεται ιδιαίτερα καλά σε βαθιά, ελαφρά και μέσης σύστασης εδάφη. Για αρκετά χρόνια περιοριστικός παράγοντας για την καλλιέργεια ήταν τόσο το μεγάλο ύψος, που αποκτούν οι καρυδιές και το οποίο δυσχεραίνει όλες τις καλλιεργητικές εργασίες, όσο και η ιδιότητα των φυτών να εισέρχονται στην καρποφορία μετά από αρκετά χρόνια. Όμως, αφενός, η χρήση εξειδικευμένων μηχανημάτων – κυρίως σε χώρες με μεγάλους σε έκταση καρυδεώνες – και αφετέρου η χρήση υποκειμένων, που περιορίζουν την υπερβολική ανάπτυξη της ποικιλίας και ποικιλιών που καρποφορούν πολύ σύντομα, έχουν συμβάλει στην εξάπλωση και καθιέρωση της καλλιέργειας της καρυδιάς, Οι οφθαλμοί του φυτού που θα δώσουν τόσο την βλάστηση, όσο και τα άνθη, εκφύονται στις μασχάλες των φύλλων. Ο καρπός της καρυδιάς ανήκει στην κατηγορία της «δρύπης» και το εδώδιμο τμήμα του είναι το έμβρυο με τις δύο κοτυληδόνες του.

Η καρυδιά είναι φυτό «μόνοικο και δικλινές». Αυτό σημαίνει ότι τα αρσενικά άνθη είναι ξεχωριστά από τα θηλυκά, εκφύονται μαζί στο ίδιο δένδρο, αλλά εμφανίζονται σε διαφορετικούς βλαστούς του δένδρου. Τα αρσενικά άνθη είναι σε ταξιανθία «ίουλου» και εκφύονται σε βλαστούς του προηγούμενου έτους, σε αντίθεση με τα θηλυκά που φέρονται επίσης σε ταξιανθίες και εμφανίζονται στις κορυφές των βλαστών του έτους. Για να γίνει, άρα, καλή επικονίαση και γονιμοποίηση πρέπει να συμπίπτει ο χρόνος εμφάνισης της γύρης στους ίουλους με τον κατάλληλο χρόνο για επικονίαση των θηλυκών ανθέων. Οι ίουλοι παράγουν γύρη σε μεγάλες ποσότητες και όπως σε όλα τα παρόμοια φυτικά είδη, η επικονίαση της καρυδιάς διευκολύνεται από ελαφρό άνεμο, που βοηθά στη μεταφορά της γύρης στα θηλυκά άνθη του ίδιου δένδρου αλλά και συμβιβαστές μεταξύ τους σε ορισμένο βαθμό.

Υποκείμενα – Ποικιλίες

Η καρυδιά πολλαπλασιάζεται σήμερα με σπόρο και εμβολιασμό. Παλαιότερα, τα δένδρα στους καρυδεώνες ήταν κυρίως σπορόφυτα, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται υπερβολικά σε ύψος, να εισέρχονται μετά από πολλά χρόνια στην πλήρη παραγωγή, να μην έχουν τόσο υψηλές αποδόσεις και να υποφέρουν από διάφορες ασθένειες. Μεγάλη ώθηση δόθηκε στην καλλιέργεια, από τη στιγμή που χρησιμοποιήθηκαν υποκείμενα με τα οποία αντιμετωπίζονται διάφορα προβλήματα της καλλιέργειας και κυρίως από τη στιγμή που αυξήθηκε το ποσοστό επιτυχίας των εμβολιασμών και υπάρχει πλέον η δυνατότητα παραγωγής μεγάλου αριθμού υγιών δενδρυλλίων.

Τα πλέον σημαντικά χαρακτηριστικά ενός υποκειμένου στην καρυδιά είναι:

• η καλή συγγένεια με πολλές ποικιλίες, ώστε να μην υπάρχουν αποτυχίες στον εμβολιασμό
• η επίδρασή του στον τρόπο ανάπτυξης της βλάστηση τη ποικιλίας (μερικός έλεγχος του ύψους του φυτού ή όχι)
• οι χρόνος (πρώιμος ή οψιμότερος) που επιτρέπει την είσοδο της ποικιλίας στην πλήρη καρποφορία (εμπορικά ενδιαφέρει η όσο το δυνατόν συντομότερη είσοδος στη παραγωγή)
• η αντοχή σε μια φυσιολογική ασθένεια που έχει το όνομα «Μαύρη γραμμή» (Black line)
• η αντοχή σε εδάφη με αλκαλική αντίδραση και η δυνατότητα να καρποφορεί η ποικιλία ικανοποιητικά
• η δυνατότητα χρήσης του υποκειμένου για επαναφυτεύσεις καρυδεώνων
• η αντοχή του σε εδάφη βαριά και υγρά, στα οποία το βιζικό σύστημα της καρυδιάς παθαίνει ασφυξία.

Τα κυριότερα υποκείμενα που χρησιμοποιούνται για την καρυδιά είναι τα Juglans hindsii, Juglans nigra (μαύρη καρυδιά), Juglans regia και το  Paradox, το οποίο είναι διασταύρωση Juglans regia* με  Juglans hindsii. Ανάλογα με τις εδαφοκλιματικές συνθήκες για τις οποίες προορίζονται τα δενδρύλλια και με την ποικιλία που θα εμβολιασθεί, επιλέγεται το κατάλληλο υποκείμενο. Η φύτευση των σπόρων, καθώς και οι εμβολιασμοί, γίνονται στις κατάλληλες περιόδους σε οργανωμένα φυτώρια, τα οποία κυρίως στον ελληνικό χώρο ασχολούνται μόνο με αυτό το φυτό.

• Οι ποικιλίες της καρυδιάς, όπως και τα υποκείμενα, έχουν αρκετά χαρακτηριστικά που είναι σημαντικά για την επιλογή τους για μια συγκεκριμένη περιοχή. Διαφοροποιούνται ως προς τα εξής:
• Τη ζωηρότητα της βλάστησης, η οποία όμως εξαρτάται και από το υποκείμενο στο οποίο θα εμβολιασθούν.
• Την πρώιμη / όψιμη εμφάνιση της βλάστησης και της ανθοφορίας την άνοιξη (οψιμότερη άνθηση είναι επιθυμητή σε περιοχές με ανοιξιάτικους παγετούς).
• Τις ώρες χαμηλών θερμοκρασιών που απαιτούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα για να διακοπεί ο λήθαργος των οφθαλμών.
• Το χρόνο άνθησης των αρσενικών ανθέων σε σχέση με τα θηλυκά. Αν ο χρόνος αυτός δεν συμπίπτει, τότε υπάρχει πρόβλημα επικονίασης και φυσικά γονιμοποίησης. Αν τα αρσενικά άνθη ελευθερώνουν την γύρη τους νωρίτερα από την άνθιση των θηλυκών, το φαινόμενο ονομάζεται πρωτανδρία, ενώ στην αντίθετη περίπτωση, πρωτογυνία. Ο χρόνος άνθισης των ποικιλιών είναι γνωστός και φυσικά κατά την εγκατάσταση του καρυδεώνα αυτό το στοιχείο λαμβάνεται υπόψη.
• Την ιδιότητα της ποικιλίας να ακροκαρπεί – να φέρει την καρποφορία σε βλαστούς που προέρχονται από κορυφαίους οφθαλμούς – ή να πλαγιοκαρπεί – να καρποφορεί και σε βλαστούς που προέρχονται από πλάγιους οφθαλμούς. Στην περίπτωση των πλαγιόκαρπων ποικιλιών η παραγωγή είναι μεγαλύτερη.

Γνωστές ποικιλίες καρυδιάς είναι οι:Amigo, Chico, Franquette, Serr, Gustine, Hartley, Payne, Viva, Mayette, Meylannaise.

Εγκατάσταση καλλιέργειαςτης καρυδιάς

Η καρυδιά προτιμά εδάφη ελαφρά, με καλή στράγγιση και αερισμό και περιοχές με αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα και δροσερά καλοκαίρια. Οι πολύ ψηλές καλοκαιρινές θερμοκρασίες επηρεάζουν δυσμενώς την ποιότητα της ψίχας των καρπών, ενώ και οι ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα βλάπτουν την καρυδιά, όπως και τα υπόλοιπα οπωροφόρα. Για την εγκατάσταση ενός καρυδεώνα είναι απαραίτητο να εξετασθούν:

• Οι επαρκείς χαμηλές θερμοκρασίες των χειμερινών μηνών για τη διακοπή του λήθαργου των οφθαλμών, σε συνδυασμό με τις ποικιλίες που πρόκειται να καλλιεργήσουμε.
• Οι θερμοκρασίες του καλοκαιριού και η υψηλή ένταση φωτός, που μπορεί να προκαλέσει και ηλιοκαύματα στους καρπούς.
• Η περίπτωση να πλήττεται η περιοχή από ισχυρούς ανέμους, όσο και από φθινοπωρινούς και ανοιξιάτικους παγετούς.
• Η ετήσια βροχόπτωση, καθώς και η κατανομή κατά τη διάρκεια του έτους.
• Οι ιδιότητες του εδάφους, ώστε εάν υπάρχουν βαριά, υγρά εδάφη ή αλκαλικά ή η έκταση προέρχεται από παλιά καλλιέργεια καρυδιάς, να χρησιμοποιηθεί το κατάλληλο υποκείμενο.

Η προετοιμασία του εδάφους είναι παρόμοια με την αντίστοιχη για όλα τα υπόλοιπα οπωροφόρα. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η κατεργασία του εδάφους, ώστε το έδαφος να είναι κατάλληλο για την εύκολη ανάπτυξη της ρίζας, όχι μόνο των νεαρών δενδρυλλίων, αλλά και αργότερα των μεγαλύτερων δένδρων. Γι’ αυτόν το λόγο εάν στο έδαφος έχει σχηματισθεί σκληρός, αδιαπέραστος ορίζοντας στο ύψος του ριζοστρώματος, πρέπει να σπάσει και στη συνέχεια να ισοπεδωθεί η έκταση. Είναι χρήσιμο να γίνει μια ανάλυση εδάφους, η οποία θα δείξει τόσο τη θρεπτική κατάσταση του εδάφους, όσο και το pH και την περιεκτικότητα σε οργανική ουσία. Αν χρειάζεται γίνεται βασική λίπανση, προστίθεται και οργανική ουσία και ακολουθεί καλή κατεργασία του εδάφους. Τέλος, είναι σημαντικό, αν το έδαφος είναι βαρύ και κατακρατεί νερό, να εξασφαλισθεί η σωστή αποστράγγιση του οπωρώνα, διότι αλλιώς οι ρίζες υποφέρουν από ασφυξία.

Πηγή: Φυτά και σπίτι