Δημουργικές αξίες

Συζήτηση με τη Σταυρούλα Κατσογιάννη, Γεωπόνο-Αρχιτέκτων Τοπίου

Η Σταυρούλα Κατσογιάννη, μεγάλωσε μέσα στους πορτοκαλεώνες της Καλαμάτας και τους ελαιώνες της Μεσσηνίας, τοπίο που αγάπησε από μικρή ηλικία και την ώθησε να σπουδάσει γεωπόνος και να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην αρχιτεκτονική τοπίου.

 

Εργάστηκε επί σειρά ετών, με αντικείμενο τις κατασκευές περιβάλλοντος χώρου ιδιωτικών και δημόσιων έργων αλλά και την παροχή υπηρεσιών φυτοπροστασίας. Από το 1999 διατηρεί το γραφείο Urban Point, στην Αθήνα, με αντικείμενο την μελέτη και το σχεδιασμό εξωτερικών χώρων, καθώς και την διαχείριση του αστικού πρασίνου. Διδάσκει αρχιτεκτονική τοπίου, σχεδιάζει και εφαρμόζει εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, αγαπά να ξεναγεί και να γνωρίζει στους ανθρώπους τους κήπους και τα πάρκα της Αθήνας. Συμμετέχει, μελετά, αρθρογραφεί, ταξιδεύει, ξεναγεί, εκπαιδεύει, ενημερώνεται, με στόχο να προσφέρει όσο μπορεί στην αναβάθμιση του τοπίου που μας περιβάλλει. Οι κήποι της χαρακτηρίζονται από απλότητα, φυσική ομορφιά, εντοπιότητα, διακρίνονται για τις μυρωδιές τους, τις υφές τα χρώματά τους, τη χρηστικότητά τους.

 

Ερ.: Είστε γεωπόνος, αρχιτέκτων τοπίου, η κύρια ενασχόλησή σας είναι ο σχεδιασμός και η μελέτη ανοιχτών χώρων δημόσιων και ιδιωτικών, Πως συνδέεται η γεωπονία με την αρχιτεκτονική τοπίου;

Σ.Κ.: Η γεωπονική επιστήμη βασίζεται στη βαθιά γνώση ευμετάβλητων παραγόντων, όπως το έδαφος, το φυτό, ο αέρας, το κλίμα, βασίζεται στην ικανότητα να δημιουργείς τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη, για την αειφορία, αλλά και στην ικανότητα να προσαρμοστείς στα δεδομένα που έχεις κάθε φορά. Είναι πρωταρχικής σημασίας η προσέγγιση ενός χώρου μέσα από τη φυσική του διάσταση, είναι ζητούμενο στις πόλεις που ζούμε και όταν μέσα σε αυτήν τη διάσταση, προσθέσουμε τέχνη, πολιτισμό και ιστορία τότε μιλάμε για αρχιτεκτονική τοπίου.

 

Ερ.: Πιστεύετε ότι η αρχιτεκτονική τοπίου μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των όρων ζωής μέσα στις πόλεις;

Σ.Κ.: Ως το 2030, εκτιμάται, ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες παγκόσμια, θα έχουν τριπλασιάσει την έκταση των πόλεων, ενώ οι ανεπτυγμένες θα τον έχουν αυξήσει κατά 2,5 φορές. Τι μπορεί λοιπόν να κάνει μια πόλη σήμερα, βιώσιμη, σήμερα που έχουν έρθει τα πάνω κάτω, λόγω της κρίσης της οικονομίας, των ανθρωπίνων σχέσεων, των αξιών και παράλληλα την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Η αρχιτεκτονική τοπίου μπορεί να συμβάλει στην αναβάθμιση της ζωής εφόσον κατανοεί την αναγκαιότητα για οικολογική ισορροπία, κοινωνική δικαιοσύνη και οικονομική ανάπτυξη με σεβασμό στο περιβάλλον. Οι κατευθυντήριες γραμμές της θα πρέπει να εκφράζουν τη δυναμική της κοινωνίας, να συμβάλλουν στη διαμόρφωση πολιτικής στρατηγικής για το δημόσιο χώρο, στην αναβάθμιση της πολιτιστικής και οικολογικής ταυτότητα ενός τόπου.

Ερ.: Στην Ελλάδα υπάρχει κουλτούρα για το δημόσιο χώρο, για το δημόσιο πράσινο;

Σ.Κ.: Η ανάπτυξη του δημόσιου χώρου στην Ελλάδα, έγινε σχεδόν τυχαία, αποσπασματικά, χωρίς σχεδιασμό, με γνώμονα ιδιοκτησιακά συμφέροντα, πολιτικές σκοπιμότητες, από τα συμφέροντα κλειστών ομάδων. Το αποτέλεσμα είναι οι έλληνες πολίτες να ζουν σε μια πόλη με μπαζωμένα ρέματα και ποτάμια, αποκομμένη από το θαλάσσιο μέτωπο, με χιλιάδες στρέμματα τσιμεντωμένων επιφανειών, με το πολυπόθητο πράσινο να απουσιάζει, αλλά και εκεί που υπάρχει να είναι απαξιωμένο. Το γεγονός αυτό, εκπαίδευσε τους πολίτες να έχουν μια αποστασιοποιημένη και κριτική στάση απέναντι στο δημόσιο χώρο. Από την άλλη, υπάρχουν παραδείγματα, όπου ο δημόσιος χώρος σέβεται τον πολίτη και τις ανάγκες του, σε αυτές τις περιπτώσεις παρατηρείται ο πολίτης να επιδεικνύει αντίστοιχη στάση, πρόσφατα παραδείγματα, η πεζοδρόμηση της Διον. Αρεοπαγίτου, το πάρκο Σταύρος Νιάρχος, η νέα παραλία της Θεσσαλονίκης κλπ.

Η Αθήνα, σήμερα είναι ένας τόπος που πάνω του αποτυπώνονται οι πολιτικές τάσεις και οι κοινωνικές δυνάμεις μιας μεταβαλλόμενης εποχής. Ο δημόσιος αστικός χώρος μαρτυρά τις νέες διαλεκτικές του τόπου, με τις κοινωνικές δυνάμεις που λειτουργούν να επαναπροσδιορίζονται. Οι πολίτες συχνά φανερώνουν αυτοδιάθεση, διεκδικούν το δημόσιο χώρο, εμπλέκονται σε διαδικασίες διαβούλευσης, εκφράζοντας άποψη αλλά και αναλαμβάνοντας δράση. Όλη αυτή η δυναμική φανερώνει μια αλλαγή στην παιδεία μας, η οποία θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, να ενισχυθεί και να αποτελέσει εργαλείο για τον μελλοντικό σχεδιασμό και διαχείριση.

Ερ.: Όσο αναφορά το πράσινο στο δημόσιο χώρο, συνήθως δεν αποτελεί προτεραιότητα, και αυτό καθιστά μια αντιφατική πραγματικότητα γιατί από την άλλη πλευρά, η κοινωνία αναγνωρίζει την πολλαπλή αξία και την αναγκαιότητα του πρασίνου στο κλεινόν άστυ. Τι μπορεί να γίνει ώστε να επιτευχθεί η πράσινη ανάπλαση μιας πόλης σαν την Αθήνα;

Σ.Κ.: Καταρχήν ας ξεκαθαρίσουμε τι σημαίνει πράσινη ανάπλαση. Ως πράσινη ανάπλαση ορίζουμε την αισθητική, περιβαλλοντική, λειτουργική και οικονομική αποκατάσταση μιας περιοχής αναφοράς, διαχρονικά, με το ελάχιστο δυνατό κόστος κατασκευής, διαχείρισης και ανάλωσης φυσικών πόρων (αειφορική προσέγγιση). Η πράσινη ανάπλαση θα πρέπει να στοχεύει:

  • στην αύξηση του ποσοστού αλλά και της ποιότητας του πρασίνου,
  • στην άρση της ανισοκατανομής του υφιστάμενου ποσοστού πρασίνου, προς όφελος των επιβαρυμένων κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά περιοχών της Πόλης
  • στη βελτίωση των βιοκλιματικών συνθηκών στην πόλη
  • στην εξοικονόμηση φυσικών πόρων,
  • στην ενίσχυση ιστορικού, πολιτιστικού, φυσικού τοπίου της πόλης,
  • στην δημιουργία δικτύου αναψυχής
  • στην σύνδεση πράσινων χώρων και λειτουργιών της πόλης και της γειτονιάς.

Ερ.: Πως μπορεί να γίνει πράξη;

Σ.Κ.: Καταρχήν θα πρέπει να γίνει ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός σε επίπεδο master plan, όπου μέσα σε αυτό θα μπορούσε να αποτυπωθεί πως μπορούν να συνδεθούν οι χώροι πρασίνου μέσω πράσινων διαδρομών, αστικοί και περιαστικοί, θα αποτυπώνονται παρεμβάσεις μικρές ή μεγάλες που θα καθιστούν το πράσινο εύκολα προσβάσιμο στον κάθε δημότη, θα περιλαμβάνονται πρότυπες εφαρμογές πρασίνου, κλπ. Είναι βασικό να ξέρουμε που θέλουμε να φτάσουμε για να καταστρώσουμε στρατηγική για το πώς θα καταφέρουμε να φτάσουμε ως εκεί, όχι μόνο με τεχνικούς όρους αλλά και οικονομικούς όρους. Δεν θα ήθελα να πω παραπάνω πράγματα, η ΠΕΕΓΕΠ (Πανελλήνια Ένωση Επαγγελματιών Γεωτεχνικών & επιχειρήσεων Πρασίνου), της οποίας είμαι μέλος, έχει ετοιμάσει μια εμπεριστατωμένη πρόταση για την πράσινη ανάπλαση της Αθήνας και σύντομα θα τη παρουσιάσει.

 

Ερ.: Είστε πρόεδρος της Κοιν.Σ.Επ «Συνεργασία για το Περιβάλλον», πείτε μας τι πιστεύεται ότι μπορεί να προσφέρει μια κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση σήμερα;

Σ.Κ.: Προσωπικά πιστεύω πολύ στις συνεργασίες και στη συμμετοχή, όπως και σε τούτη την Κοιν.Σ.Επ που δημιουργήσαμε με μέλη: την ΠΕΕΓΕΠ και μια ομάδα 15 γεωτεχνικών. Πρωταρχικός σκοπός είναι το συλλογικό κοινωνικό όφελος, στοχεύουμε στην εκπαίδευση, στην επιμόρφωση, στην έρευνα, στην μελέτη, στην εφαρμογή πιλοτικών εφαρμογών που αφορούν το πράσινο, την αγροτική παραγωγή, το δασικό πλούτο. Πρόκειται για μια συνεργασία που με τη διεπιστημονικότητα και τον πλουραλισμό που κατέχει θα μπορέσει να φέρει εις πέρας πολυσυλλεκτικά έργα, που δεν είναι εύκολο να τα διαχειριστεί μια εταιρία ή μια ατομική επιχείρηση και παράλληλα να αποτελέσει αντικείμενο εργασίας και για νέους συναδέλφους.

Ερ.: Παράλληλα με όλα τα παραπάνω ασχολείστε με την εκπαίδευση ενηλίκων, σχεδιάζετε και υλοποιείται εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, οργανώνεται ξεναγήσεις σε πάρκα και χώρους πρασίνου, διαχειρίζεστε το blog urban point και πολλά ακόμα. Πόσο σχετική είναι όλη αυτή η δραστηριοποίηση με το αντικείμενο εργασίας σας;

Σ.Κ.: Όλα τα παραπάνω τα θεωρώ αλληλένδετα με την καθαυτή δραστηριότητά μου. Επενδύω στην εκπαίδευση, τόσο την προσωπική μου, όσο και στην γνώση που δίνω και παίρνω από τους συνανθρώπους μου. Η εκπαίδευση τόσο των παιδιών, όσο και των ενηλίκων για το πράσινο είτε γίνεται με τυπικό τρόπο είτε όχι, πρέπει να περνάει βιωματικά μηνύματα, να ενεργοποιεί τις αισθήσεις, να τους βάζει στη διαδικασία να αναζητήσουν απαντήσεις, να εξερευνήσουν ένα πάρκο μέσα από μια ξενάγηση, να τους δώσει διεξόδους μέσα από τη γνώση, για να μπορέσουν να ονειρευτούν και να βιώσουν μια πιο ποιοτική ζωή μέσα στις πόλεις μας. Ο αρχιτέκτονας τοπίου δεν είναι ένας άνθρωπος που κάθεται στο γραφείο του, σχεδιάζει και μελετά, αποκομμένος από το κοινωνικό γίγνεσθαι. Η τέχνη, τα ταξίδια, η συναναστροφή, οι συνεργασίες, η ανταλλαγή απόψεων βοηθούν στην κατεύθυνση της δημιουργίας βιώσιμων χώρων και αυτό είναι το ζητούμενο. Νιώθω τυχερή γιατί πέρα από τα ατομικά ταξίδια που έχω κάνει, έχω την ευκαιρία να συμμετέχω σε αρκετά εκπαιδευτικά ταξίδια της ELCA, (European Landscape Construction Association). Σε αυτά τα ταξίδια πέρα από τις ιδέες, τα έργα, τις καινοτομίες που βλέπει κανείς, έχει την ευκαιρία να ανταλλάξει γνώση με συναδέλφους, αλλά και να δει συνολικά την παγκόσμια εξέλιξη.

Ερ.: Είστε αισιόδοξη για το μέλλον, πως βλέπετε το 2017;

Σ.Κ.: Και βέβαια είμαι αισιόδοξη, πάντα μετά τον χειμώνα, δεν μπορεί παρά να έρθει η άνοιξη, για τη χρονιά αυτή εύχομαι να βρούμε τη δύναμη να ονειρευτούμε και να παλέψουμε για μια πιο ζωντανή γειτονιά, για μια πιο όμορφη πόλη, για μια καλύτερη ζωή, εύχομαι να έχουμε ζεστές φαμίλιες, υγιείς σχέσεις, και ας μην ξεχνάμε να χαμογελάμε.

 

Σας ευχαριστούμε θερμά για την συζήτηση που είχαμε και σας ευχόμαστε κάθε επιτυχία στην δημιουργική πορεία σας.

Το φωτογραφικό υλικό είναι της κας Σταυρούλας Κατσογιάννη, από το προσωπικό της αρχείο.

 

Κατσογιάννη Σταυρούλα
Γεωπόνος-αρχιτέκτων τοπίου
www.urbanpoint.gr
τηλ 2109233864 -6932251253

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ, ΑΡΘΡΑ ΤΗΣ κας ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΚΑΤΣΟΓΙΑΝΝΗ: